Wszystkie rzeczy i prawa nabywane na potrzeby firmy stanowią jej majątek. Jeśli przewidywany okres ich używania przekracza rok, przedsiębiorca zmuszony jest zaliczyć je albo do środków trwałych (rzeczy), albo do wartości niematerialnych i prawnych (prawa). Powinien też objąć je odpowiednią ewidencją i amortyzować, czyli zaliczać do kosztów przez określony czas.
PODATKI
Zazwyczaj amortyzacja odbywa się przy zastosowaniu odpowiednich wskaźników procentowych, które pozwalają ustalić, jaka część wydatku na zakup takiego składnika majątku może być w danym roku zaliczona do kosztów (są to tzw. stawki amortyzacyjne).

Czym jest amortyzacja

Każdy przedsiębiorca prędzej czy później musi zmierzyć się z amortyzacją. Dlaczego? Ponieważ żadnej działalności nie da się prowadzić bez podstawowego wyposażenia, jakim jest komputer, drukarka, telefon czy samochód. Potrzebny jest też kącik w biurze i jakieś biurko, krzesło itd. Aby to wyposażenie zdobyć, najczęściej trzeba je dla firmy kupić albo nabyć w jakikolwiek inny sposób, o ile ten jest tylko legalny. I tu pojawia się kłopot zwany amortyzacją. Z przepisów podatkowych wynika wprost, że taki kupiony dla firmy sprzęt nie może być ot tak sobie wrzucony w koszty, na podstawie faktury na jego zakup czy też innego dokumentu potwierdzającego nabycie jego własności. A raczej nie zawsze może być tak potraktowany.
Część firmowych zakupów rzeczowych musi być traktowana jako tzw. środek trwały, a jeśli zakup ma charakter zakupu nie rzeczy a prawa, jako wartość niematerialna i prawna. W takim przypadku trzeba stosować przepisy o amortyzacji, chociaż niekoniecznie będziemy taką rzecz czy prawo amortyzować.
Amortyzacja to sposób rozliczania kosztów zakupu (lub nabycia w inny sposób) takich rzeczy i praw, które nie zużywają się jednorazowo, czyli których można używać wiele razy lub używać w sposób ciągły przez jakiś czas. Jeśli zatem kupujemy gwoździe, które w normalnych warunkach zużywa się, by jakieś rzeczy ze sobą połączyć (to że taki gwóźdź można później odzyskać i wykorzystać ponownie, nie ma znaczenia, bo normalnie przewiduje się jego jednorazowe zużycie) – przepisami o amortyzacji martwić się nie trzeba. Jeśli jednak jest to komputer, który normalnie przeznaczony jest do użytkowania w dłuższym czasie, to nawet gdybyśmy chcieli go użyć raz, przepisy o amortyzacji znajdą zastosowanie.

Zmiana kwalifikacji

Nawet rzeczy i prawa, które nie służą do jednorazowego użytku, mogą być czasem wpisane do kosztów od razu. Co do zasady środkiem trwałym jest wszystko, czego zamierzamy używać na potrzeby firmy dłużej niż rok. To prosta zasada. Zamierzasz używać rok i dłużej: środek trwały. Zamierzasz używać krócej: to nie jest środek trwały.
Jeżeli przewidywaliśmy, że coś używane będzie krócej niż rok, a potem będziemy używali tego dłużej, to z chwilą przekroczenia rocznego okresu użytkowania czeka nas droga przez mękę. Po pierwsze, trzeba wydatek na zakup tego czegoś wyrzucić z kosztów (odjąć go od kosztów lub wystornować, w zależności od tego, jaką terminologię kto woli stosować). Po drugie, ułożyć plan amortyzacji i wyliczyć odpisy amortyzacyjne. Po trzecie, zapłacić karne odsetki za to, że nasze koszty przez cały ten okres były wyższe niż być powinny. Te zasady dotyczą w praktyce jednak tylko takich rzeczy i praw, których wartość w chwili nabycia (tzw. wartość początkowa, a zatem nie sama cena, ale i np. koszty montażu, gdy takie były) jest wyższa niż 3,5 tys. zł. Jeśli była niższa, otwiera się przed nami wiele możliwości, a karne odsetki zupełnie nam nie grożą.



Wyjątki od zasady

Jak już wspomnieliśmy, środek trwały (a także wartość niematerialna i prawna) to coś takiego, co w firmie używane będzie dłużej niż rok. To jednak reguła, od której przewidziano wyjątkowo ważny wyjątek. Otóż, w praktyce jest tak tylko z tymi składnikami, które kosztują powyżej 3,5 tys. zł. Jeśli kosztowały mniej, mamy trzy możliwości. Pierwsza – nie uznawać takiej rzeczy za środek trwały i rzecz wpisać od razu w koszty. Druga – uznać rzecz za środek trwały i dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego, czyli wpisać całą kwotę w koszty, a rzecz umieścić w ewidencji środków trwałych. Trzecie – uznać rzecz za środek trwały i normalnie amortyzować, czyli wpisywać w koszty podatkowe po kawałku. Wybór jednego z tych sposobów postępowania należy do nas. Biorąc to pod uwagę, można zatem uznać, że zakup każdej rzeczy czy prawa, których początkowa wartość ustalona zgodnie z przepisami o amortyzacji jest niższa niż 3,5 tys. zł, może być od razu zaliczona do kosztów podatkowych, nawet jeśli używana będzie dłużej niż rok. Bez narażania się na konsekwencje w postaci karnych odsetek z powodu przekroczenia rocznego okresu użytkowania. Proste, wygodne rozwiązanie.
UWAGA Wpisujemy część wydatku
Amortyzacja polega na tym, że do kosztów wpisujemy nie cały wydatek na rzecz lub prawo, ale określoną przez przepisy jego część. Zakup trafia w koszty w dłuższym czasie – różnym w zależności od tego, jakie przepisy przewidziały dla niego normatywne (czyli założone) okresy użytkowania

Czym są środki trwałe

Prawo podatkowe pozwala na dokonywanie amortyzacji określonych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Przy czym amortyzacja jest obowiązkiem, a nie prawem podatnika. Co ważne, odpisów amortyzacyjnych należy dokonywać, nawet jeśli w świetle przepisów podatkowych nie są one zaliczane do kosztów uzyskania przychodów.
Amortyzacji podlegają, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
● budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
● maszyny, urządzenia i środki transportu,
● inne przedmioty
– o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 23a pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawy o PIT), czyli umowy leasingu. To właśnie takie składniki majątku nazywane są środkami trwałymi.
Amortyzacji podlegają również, niezależnie od przewidywanego okresu używania:
● przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych, zwane inwestycjami w obcych środkach trwałych,
● budynki i budowle wybudowane na cudzym gruncie,
● składniki majątku, niestanowiące własności lub współwłasności podatnika, wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowadzoną działalnością na podstawie umowy lesingu zawartej z właścicielem lub współwłaścicielami tych składników (jeżeli zgodnie z przepisami rozdziału 4a ustawy odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający), które również zaliczane są do środków trwałych,
● tabor transportu morskiego w budowie, sklasyfikowany w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) w grupie statki o symbolu 35.11, zaliczone do branży 1051-1053 Systematycznego Wykazu Wyrobów (SWW) Głównego Urzędu Statystycznego.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie podlegają amortyzacji następujące wartości niematerialne i prawne:
● prawa wieczystego użytkowania gruntów,
● wartość firmy, jeżeli wartość ta powstała w inny sposób niż w drodze kupna lub przyjęcia do odpłatnego korzystania, gdy przyjęte składniki majątku są zaliczane do składników majątku używającego,
● budynki mieszkalne wraz ze znajdującymi się w nich dźwigami lub lokale mieszkalne, służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane na podstawie umowy, jeżeli podatnik nie podejmie decyzji o ich amortyzowaniu,
● dzieła sztuki i eksponaty muzealne.
Amortyzacji nie podlegają również składniki majątku (środki trwałe i wartości niematerialne i prawne), które nie są używane na skutek zaprzestania działalności, w której te wartości były używane. W tym przypadku wartości te nie podlegają amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaprzestano tej działalności.



Wartości niematerialne i prawne

Wartościami niematerialnymi i prawnymi podlegającymi amortyzacji są nabyte i nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania:
● spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
● spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
● prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
● autorskie lub pokrewne prawa majątkowe,
● licencje,
● prawa do: wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych, wzorów zdobniczych,
● wartość stanowiąca równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how)
– o ile przewidywany okres ich używania jest dłuższy niż rok, a równocześnie są wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencyjnej), umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze.
Ponadto wartościami niematerialnymi i prawnymi podlegającymi amortyzacji są również – i to niezależnie od przewidywanego okresu ich używania – wartość firmy, jeżeli powstała ona w wyniku nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze:
● kupna,
● przyjęcia do odpłatnego korzystania, a odpisów amortyzacyjnych, zgodnie z przepisami rozdziału 4a ustawy, dokonuje korzystający (o tym, kiedy ma on do tego prawo, będę szerzej pisał w następnym podrozdziale).
Aby można było zaliczyć koszty prac rozwojowych (zakończonych wynikiem pozytywnym, który może być wykorzystany na potrzeby działalności gospodarczej podatnika) do wartości niematerialnych i prawnych, powinny być spełnione łącznie następujące warunki:
● produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone, oraz
● techniczna przydatność produktu lub technologii została przez podatnika odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie podatnik podjął decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii, oraz
● z dokumentacji dotyczącej prac rozwojowych wynika, że koszty prac rozwojowych zostaną pokryte spodziewanymi przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii.
Wymienione wyżej składniki zalicza się do wartości niematerialnych i prawnych bez względu na przewidywany okres ich używania.
Należy podkreślić, że podobnie jak ma to miejsce w przypadku środków trwałych, również w odniesieniu do wartości niematerialnych i prawnych kluczowe znaczenie dla uznania określonego składnika majątku podatnika za wartość niematerialną i prawną ma okres jej użytkowania (dłuższy niż rok), kryterium własności oraz fakt wykorzystywania jej na potrzeby działalności gospodarczej podatnika. Znaczenia takiego nie ma natomiast wartość początkowa. Mimo to może ona mieć wpływ na sposób traktowania i amortyzowania wartości niematerialnej i prawnej, pod warunkiem jednak, że nie przekracza 3,5 tys. zł.
PRZYKŁAD: SKUTKI ZAPRZESTANIA DZIAŁALNOŚCI
Podatnik dysponuje prawem do znaku towarowego na markową wodę mineralną. We wrześniu 2009 r. firma zarzuciła jednak produkcję wody mineralnej, koncentrując się na prowadzonej dotychczas równocześnie z produkcją wody produkcji soków owocowych. W związku z zaprzestaniem produkcji wody mineralnej podatnik przestał korzystać ze znaku towarowego. Oznacza to, że powinien zaprzestać amortyzacji znaku towarowego począwszy od października 2009 r.
3,5 tys. zł
Zaliczenie do kosztów podatkowych
Jeśli środek trwały nie przekracza tej kwoty, może być od razu zaliczony do kosztów podatkowych, nawet jeśli używany będzie dłużej niż rok



Używanie krócej niż rok

Z definicji zarówno środków trwałych, jak i wartości niematerialnych i prawnych wynika, że amortyzacji podlegają te z nich, których przewidywany okres używania jest dłuższy niż rok. O tym, jak długo będzie używana na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej określona wartość niematerialna i prawna, decyduje samodzielnie podatnik. Podejmując taką decyzję, musi on jednak pamiętać, że w przypadku gdy najpierw zdecyduje, że określony składnik majątku użytkowany będzie krócej niż rok, a następnie użytkować będziemy go dłużej, będzie zmuszony do przekwalifikowania tego składnika majątku do wartości niematerialnych i prawnych lub środków trwałych, oraz do skorygowania kosztów uzyskania przychodów i zapłacenia karnych odsetek.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami – jeśli podatnik nabył składnik majątku o wartości początkowej przekraczającej 3,5 tys. zł i ze względu na przewidywany przez niego okres używania równy lub krótszy niż rok, nie zaliczył go do wartości niematerialnych i prawnych lub środków trwałych, a faktyczny okres jego używania przekroczy rok – jest on obowiązany w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym ten rok upłynął:
● zaliczyć ten składnik do wartości niematerialnych i prawnych lub środków trwałych, przyjmując go do ewidencji w cenie nabycia,
● zmniejszyć koszty uzyskania przychodów o różnicę między ceną nabycia lub kosztem wytworzenia a kwotą odpisów amortyzacyjnych, przypadającą na okres dotychczasowego używania, obliczonych przy zastosowaniu zasad określonych w przepisach odpowiedniej ustawy o podatku dochodowym,
● stosować wymienione wyżej stawki amortyzacji w całym okresie dokonywania odpisów amortyzacyjnych,
● wpłacić, w terminie do 20 dnia tego miesiąca, do właściwego urzędu skarbowego kwotę odsetek naliczonych od dnia zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie tego składnika majątku do dnia, w którym okres jego używania przekroczył rok, i naliczoną kwotę odsetek wykazać w składanych deklaracjach lub zeznaniu.
UWAGA Koszty prac rozwojowych
Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się także pod pewnymi warunkami koszty prac rozwojowych zakończonych wynikiem pozytywnym, który może być wykorzystany na potrzeby działalności gospodarczej podatnika
AMORTYZACJA NIEZALEŻNIE OD OKRESU UŻYWANIA
Amortyzacji podlegają również, niezależnie od przewidywanego okresu używania:
● spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
● spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
● prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
● autorskie lub pokrewne prawa majątkowe,
● licencje,
● prawa do: wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych, wzorów zdobniczych,
● wartość stanowiąca równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how)
– niestanowiące własności lub współwłasności podatnika, a wykorzystywane przez niego na potrzeby związane z prowadzoną działalnością na podstawie umowy leasingu, zawartej z właścicielem lub współwłaścicielami albo uprawnionymi do korzystania z tych wartości – jeżeli zgodnie z przepisami rozdziału 4a ustawy o PIT odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający.
PRZYKŁAD: JEDNORAZOWE ZALICZENIA ZAKUPU DO KOSZTÓW PODATKOWYCH
Podatnik kupił zestaw komputerowy. Cena nabycia wyniosła 2,2 tys. zł. Podatnik zdecydował, że z uwagi na to, że wartość zestawu nie przekracza 3,5 tys. zł, nie będzie zaliczał jej do wartości niematerialnych i prawnych. W konsekwencji podatnik zaliczył całe 2,2 tys. zł jednorazowo w ciężar kosztów uzyskania przychodów. Komputer został oddany do używania w listopadzie 2009 roku. W związku z tym podatnik zaliczył ten wydatek do kosztów listopada.



Odpis zakupu w koszty

Podatnicy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku, które zaliczane są do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli ich wartość początkowa nie przekracza 3,5 tys. zł. Decyzja w tej mierze zależy wyłącznie od woli podatnika. Jeżeli podatnik zdecyduje się nie amortyzować takich składników majątkowych, wówczas wydatki poniesione na ich nabycie stanowią koszty uzyskania przychodów w miesiącu oddania ich do używania. Wydatki takie zalicza się bezpośrednio do kosztów podatkowych jednorazowo i w pełnej wysokości.

Jednorazowy odpis amortyzacyjny

W przypadku środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, których wartość początkowa nie przekracza 3,5 tys. zł, podatnicy mają także inną możliwość niż niezaliczanie takiego składnika do majątku trwałego przedsiębiorstwa. Mogą mianowicie zaliczyć go do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, a następnie dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego stanowiącego koszt uzyskania przychodów. Efekt ekonomiczny jest dokładnie taki sam, jak w przypadku opisanym poprzednio, z tym jedynie zastrzeżeniem, że tak zamortyzowany środek trwały lub wartość niematerialna i prawna powinny być bezwzględnie wykazane w ewidencji wartości niematerialnych i prawnych.

Składniki majątku powyżej 1,5 tys. zł

W przypadku gdy podatnik nie zaliczy rzeczowego składnika majątkowego (nie dotyczy to zatem wartości niematerialnych i prawnych) do środków trwałych z uwagi na to, że jego wartość nie przekracza 3,5 tys. zł, to nie jest on traktowany jako środek trwały. Natomiast w każdym takim przypadku, gdy podatnik nie zaliczy tego składnika do środków trwałych, a jego wartość początkowa przekroczy 1,5 tys. zł, podatnik musi ujawnić go w prowadzonej obok podatkowej księdze przychodów i rozchodów ewidencji wyposażenia. Z przepisów dotyczących zasad prowadzenia tej księgi wynika bowiem, że każdy składnik, który nie został zaliczony do środków trwałych, a którego wartość przekracza 1,5 tys. zł, stanowi wyposażenie.
Przepisy przewidują przy tym, że ewidencja wyposażenia powinna zawierać co najmniej następujące dane: numer kolejny wpisu, datę nabycia, numer faktury lub rachunku, nazwę wyposażenia, cenę zakupu wyposażenia lub koszt wytworzenia, numer pozycji, pod którą wpisano w księdze koszt związany z nabyciem wyposażenia, datę likwidacji (w tym również datę sprzedaży lub darowizny – patrz definicje str. 23) oraz przyczynę likwidacji wyposażenia.
Przepisy nie ustalają jednak urzędowego wzoru takiej ewidencji. Dopuszczalny jest zatem każdy wzór, o ile tylko zawiera wskazane przez przepisy elementy.
UWAGA Jednorazowy odpis amortyzacyjny
Jednorazowego odpisu amortyzacyjnego dokonuje się w miesiącu oddania do używania wartości niematerialnej i prawnej albo w miesiącu następnym
PRZYKŁAD: JEDNORAZOWY ODPIS AMORTYZACYJNY
Załóżmy teraz, że podatnik nabył licencję na system operacyjny za 2890 zł. Mimo że cena nie przekracza 3,5 tys. zł, podatnik postanowił zaliczyć tę licencję do wartości niematerialnych i prawnych. Licencję wpisał w związku z tym do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych. Z uwagi na to, że wartość licencji jest niższa niż 3,5 tys. zł, podatnik postanowił dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w miesiącu oddania licencji do używania (załóżmy, że np. w grudniu 2009 r.). Dokonany w ten sposób odpis amortyzacyjny zaliczył do kosztów uzyskania przychodów tego właśnie miesiąca.
4 KROKI. W JAKI SPOSÓB DOKONYWAĆ ODPISÓW AMORTYZACYJNYCH
1 Ustal okres używania. Powinien być dłuższy niż rok. Wtedy można uznać składnik majątku za środek trwały (wartość niematerialną i prawną).
2 Wpisz do ewidencji. Po uznaniu za środek trwały (wartość niematerialną i prawną) należy wpisać go do ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.
3 Ustal wartość początkową. Jej poprawne ustalenie zależy od sposobu nabycia. Wartość ta będzie inaczej ustalana w przypadku kupna, inaczej w razie otrzymania go w spadku (patrz definicje str. 23) lub darowiźnie, a jeszcze inaczej w razie częściowo odpłatnego nabycia.
4 Wybierz właściwą stawkę amortyzacji. Podatnik musi ustalić stawkę amortyzacji z wykazu stanowiącego załącznik do ustawy o podatku dochodowym (środki trwałe) lub przewidzianą bezpośrednio w ustawie (wartości niematerialne i prawne). Stawka ta może zostać podwyższona. Podatnik może też skrócić okres amortyzacji.



Wartość nieprzekraczająca 3,5 tys. zł

Jak już wspomnieliśmy, gdy wartość początkowa zakupionego składnika majątku jest nie wyższa niż 3,5 tys. zł, możemy albo zaliczyć taki zakup od razu jednorazowo w koszty, albo dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego. Kłopot tylko w tym, że samo spojrzenie na fakturę dokumentującą nasz zakup nie wystarczy, żeby ustalić, czy wartość początkowa jest większa czy mniejsza niż 3,5 tys zł. Jak zatem ustalić, ile jest wart nasz zakup? Otóż musimy ustalić, jaka jest cena nabycia środka trwałego. Co do zasady, tak rozumiana cena nabycia to wartość netto zakupu, a zatem cena pomniejszona o VAT. Ale tak jest tylko, gdy podatek zawarty w cenie może być potraktowany jako podatek naliczony. Innymi słowy, gdy mamy prawo odliczyć sobie taki VAT, wartość początkowa ustalana jest jako kwota netto (cena minus VAT). Wartość początkowa w kwocie brutto (cena całkowita z VAT) będzie brana pod uwagę wówczas, gdy w momencie dokonywania zakupu korzystamy ze zwolnienia z VAT albo też zakup ten ma związek ze sprzedażą nieopodatkowaną. W tych przypadkach VAT naliczony w cenie sprzedaży nie podlega bowiem odliczeniu. A skoro nie można go odliczyć, to nie pomniejsza on wartości początkowej dla potrzeb amortyzacji.
Dla osób nieznoszących odstępstw od ustawowego żargonu wyjaśnijmy, że chodzi o takie przypadki, gdy „zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług”. Wspomniane odrębne przepisy to ustawa o VAT oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie.
Gdy jednak zakupu, takiego jak w przykładzie, dokonamy w momencie gdy przysługuje nam zwolnienie z VAT, albo też w związku z prowadzeniem czynności, które z VAT są zwolnione, albo w związku z wykonywaniem czynności, które w ogóle nie podlegają opodatkowaniu VAT, a zatem, gdy nie będzie możliwości odliczenia VAT zawartego w cenie komputera – wartość początkowa wyniesie 3,66 tys. zł. A to oznacza, że komputer trzeba będzie amortyzować, i to w ratach, a nie jednorazowo. Chyba że zamierzamy używać go krócej niż rok. Ale takie przypadki zdarzają się raczej rzadko.
Ustalając wartość początkową, a zatem i to, czy nasz nowy firmowy nabytek trzeba czy też nie trzeba amortyzować, musimy brać pod uwagę znacznie więcej rzeczy niż tylko VAT i cenę netto. Nieco więcej komplikacji jest, gdy zakup związany jest zarówno ze sprzedażą opodatkowaną, jak i zwolnioną. O tym jednak szerzej w rozdziale poświęconym korekcie VAT przy zakupie środków trwałych (więcej patrz str. 9).
1,5 tys. zł
Co stanowi wyposażenie
Każdy składnik rzeczowy majątku, którego wartość przekracza tę kwotę, a nie został zaliczony do środków trwałych, stanowi wyposażenie
UWAGA Koszty przy imporcie
W przypadku importu cena nabycia obejmuje cło i podatek akcyzowy od importu składników majątku. Te elementy trzeba zatem uwzględnić, gdy zakup dokonywany jest za granicą
Gdy uporamy się już z rozstrzygnięciem kwestii, czy uwzględniamy cenę netto czy brutto, musimy zabrać się do ustalenia tego, co jeszcze musimy do tej ceny doliczyć. A ustawodawca każe nam doliczać mnóstwo bardzo różnych rzeczy. Mówi mianowicie o konieczności doliczenia kosztów związanych z zakupem naliczonych do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania. Przepisy wyjaśniają też od razu, że chodzi o takie koszty, jak koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji.



Oprogramowanie komputerów

W przypadku zakupu sprzętu komputerowego warto pamiętać o oprogramowaniu. Komputer i oprogramowanie do niego to odpowiednio środek trwały i wartości niematerialne i prawne, które nie są traktowane jako jeden składnik majątku firmy, a zatem podlegają odrębnej amortyzacji. W tym zakresie jest jednak jeden bardzo ważny wyjątek. System operacyjny traktowany jest jako część składowa komputera (laptopa), jako coś, bez czego nie byłby on zdatny do użytku. A zatem, gdy kupimy komputer za 2 tys. zł i system operacyjny dla niego za 500 zł, musimy brać pod uwagę, że nabyliśmy składnik majątku za 2,5 tys. zł.
PRZYKŁAD: USTALENIE WARTOŚCI U PŁATNIKA VAT
Podatnik kupił komputer za 3 tys. zł netto. Cena z VAT (22 proc.) to 3,66 tys. zł. Jeśli podatnik ma prawo do odliczenia sobie 660 zł VAT w ramach rozliczeń vatowskich, to wartością początkową komputera dla celów amortyzacji będzie kwota netto, czyli 3 tys. zł. A zatem komputer taki podatnik będzie mógł albo uznać za środek trwały, albo też nie, w zależności od tego, co sam postanowi. Jeśli uzna, że nie chce traktować go jako środek trwały, stanie się on wyposażeniem (z uwagi na to, że jego wartość przekracza 1,5 tys. zł), całe 3 tys. zł wpisze od razu w koszty, a 660 zł rozliczy jako podatek naliczony w ramach rozliczenia VAT.
PRZYKŁAD: UBOCZNE KOSZTY ZAKUPU ŚRODKA TRWAŁEGO
Podatnik kupił komputer za 3,66 tys. zł brutto. Załóżmy, że przysługuje mu prawo do odliczenia VAT. A zatem do ustalenia wartości początkowej przyjmuje cenę netto 3 tys. zł. Zanim komputer się u podatnika znalazł, został jednak na jego koszt dostarczony (kurier), co kosztowało 40 zł netto (VAT do odliczenia). Dodatkowe 100 zł netto kosztowało podatnika ubezpieczenie komputera w drodze (i znów VAT do odliczenia). I w końcu 400 zł netto zapłacił za instalację i konfigurację komputera do pracy w firmie (VAT znów do odliczenia). Jaka wartość początkowa komputera jest brana pod uwagę przy kwalifikowaniu jako środek trwały?
Wartość ta to 3540 zł. A zatem o 40 zł za duża, by móc nie zaliczać komputera do środków trwałych. Innymi słowy, w tym przypadku amortyzować komputer trzeba.
METODY AMORTYZACJI
Przepisy art. 22h ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych określają, że podatnicy (z pewnymi zastrzeżeniami) dokonują wyboru jednej z metod amortyzacji określonej w art. 22i-22k dla poszczególnych środków trwałych przed rozpoczęciem ich amortyzacji. Wybraną metodę stosuje się do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego.
Z przepisu tego wynika, iż:
● wyboru metody amortyzacji środka trwałego dokonuje się przed rozpoczęciem amortyzacji;
● raz wybraną metodę stosuje się do pełnego zamortyzowania danego środka, co oznacza zakaz zmiany metody amortyzacji w trakcie trwania tego procesu;
● przez metody amortyzacji, o których mowa w ustawie, rozumie się metody opisane w art. 22i-22k ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Są to trzy metody amortyzacji:
● metoda dokonywania odpisów amortyzacyjnych przez zastosowanie stawek z powołanego Wykazu (z możliwością ich podwyższenia i obniżenia), przewidziana w art. 22i ustawy;
● metoda dokonywania tych odpisów z zastosowaniem stawek ustalonych indywidualnie przez podatnika, przewidziana w art. 22j ustawy;
● metoda degresywno-linowa, przewidziana w art. 22k ustawy o PIT.
Warto pamiętać, że w przypadku podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów zapisów (księgowań) dotyczących amortyzacji środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych) dokonuje się w kolumnie 13 księgi. Są one dokonywane na podstawie tego, co wynika z planu amortyzacji przyjętego w ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.