W Polsce emerytury są opodatkowane jak każdy inny dochód uzyskany w trakcie roku. W innych krajach UE emeryci mają wyższe kwoty wolne od podatku lub specjalne ulgi. Są też państwa – np. Bułgaria, Słowacja czy Węgry – w których emerytury nie podlegają PIT.
Według prognoz Europejskiego Urzędu Statystycznego w 2060 roku polskie społeczeństwo będzie drugim najstarszym w całej UE. Pierwsze miejsce zajmie Słowacja. Z kolei z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w latach 2010–2035 przybędzie nam 3,5 mln emerytów. Sytuacji tej nie poprawia też system podatkowy.
Wspólnie z ekspertami PricewaterhouseCoopers sprawdziliśmy, jakie preferencje podatkowe przewidują dla emerytów kraje Unii Europejskiej. Polska nie plasuje się w tym zestawieniu najlepiej. Emeryci w Polsce płacą PIT od emerytury, jak każdy inny obywatel od innego dochodu. W państwach Wspólnoty też obowiązują takie systemy, ale przewidują one np. wysoką kwotę wolną od podatku czy specjalne ulgi.

Polska skala PIT

Emerytury są opodatkowane w Polsce jak większość innych dochodów, tj. według skali PIT. Jak wskazuje Joanna Narkiewicz-Tarłowska, starszy menedżer, doradca podatkowy w PricewaterhouseCoopers, nie podlegają składkom na ubezpieczenia społeczne, a jedynie na ubezpieczenie zdrowotne. Organy rentowe są nie tylko zobowiązane do pobierania miesięcznych zaliczek i składek na ubezpieczenie zdrowotne, ale także do sporządzenia rocznego obliczenia podatku.
– W związku z tym emeryci nie muszą składać zeznań rocznych, chyba że np. uzyskali dodatkowe dochody lub chcą skorzystać z łącznego rozliczenia z małżonkiem lub innych ulg podatkowych – stwierdza Joanna Narkiewicz-Tarłowska.
Dodaje, że niewiele jest udogodnień podatkowych przewidzianych specjalnie dla emerytów. Wolna od podatku jest np. wartość świadczeń przysługujących na podstawie odrębnych przepisów dotyczących emerytów i rencistów z tytułu abonamentowych opłat telewizyjnych i radiowych. Zwolnione z opodatkowania są także dochody z tytułu emerytur lub rent otrzymywanych przez osoby, które utraciły wzrok w wyniku działań wojennych w okresie wojny 1939–1945 lub eksplozji pozostałych po tej wojnie niewypałów i niewybuchów.
– Szczególne regulacje dotyczą świadczeń rzeczowych (lub ekwiwalentów pieniężnych z tytułu tych świadczeń) otrzymywanych przez emerytów i rencistów w związku z łączącym ich uprzednio z zakładami pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy oraz od związków zawodowych do 2280 zł rocznie – wymienia Joanna Narkiewicz-Tarłowska.
Zastrzega, że inne świadczenia otrzymywane przez emerytów lub rencistów, w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy podlegają opodatkowaniu w wysokości 10 proc. należności.
W przypadku emerytów, którzy w trakcie działalności zawodowej uczestniczyli w pracowniczym programie emerytalnym, wypłaty środków zgromadzonych w takim programie są zwolnione z opodatkowania. Jednak wpłaty do takiego programu dokonywane były z wynagrodzenia netto, zatem były opodatkowane wcześniej. Na podobnej zasadzie wolne od podatku są również dochody z tytułu oszczędzania na indywidualnym koncie emerytalnym.



Unijny system ogólny

Przegląd zasad opodatkowania emerytur otrzymywanych z obowiązkowych systemów ubezpieczeniowych krajów członkowskich Unii Europejskiej prowadzi do wyróżnienia dwóch głównych kierunków, tj. opodatkowania na zasadach ogólnych, jak dochodu z pracy oraz zwolnienia z opodatkowania takich świadczeń.
Agnieszka Janeczek, konsultant w PricewaterhouseCoopers, mówi nam, że większość krajów unijnych (w tym Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Wielka Brytania czy Włochy) rozpoznaje emerytury, podobnie jak Polska, jako dochód podlegający opodatkowaniu według zasad ogólnych. W takich sytuacjach możliwe jest jednak skorzystanie z różnego rodzaju ulg i odliczeń podatkowych. Oprócz standardowych ulg przysługujących większości podatników, niektóre europejskie systemy podatkowe przewidują specjalne zasady dla emerytów (bądź podatników, którzy osiągnęli określony wiek, nawet jeżeli z różnych względów nie pobierają świadczeń emerytalnych, gdyż przykładowo nadal są aktywni zawodowo).
– Ciekawym przykładem może być system brytyjski, gdzie każdy podatnik po 65 roku życia skorzysta z podwyższonej kwoty wolnej od podatku w rocznej wysokości 9490 funtów (ok. 40 tys. zł.). We Francji natomiast podatnik może odliczyć 10 proc. od dochodu do opodatkowania, przy czym odliczenie nie powinno być niższe niż 367 euro (ok. 1,5 tys. zł) w przypadku emeryta ani przekraczać 3592 euro (ok. 15 tys. zł) dla rozliczającego się wspólnie gospodarstwa domowego – podaje Agnieszka Janeczek.
Jako kolejny przykład ekspert podaje Irlandię, gdzie podatnik w chwili przejścia na emeryturę może skorzystać z jednorazowego zwolnienia podatkowego do wysokości 1,5-krotności rocznego wynagrodzenia sprzed przejścia na emeryturę lub do 25 proc. środków zgromadzonych na koncie w prywatnym funduszu emerytalnym. W trakcie aktywności zawodowej podatników większość państw, które na późniejszym etapie opodatkowują emerytury, dopuszcza odliczanie od dochodu do opodatkowania składek na ubezpieczenie emerytalne finansowane przez podatnika.
– Nie jest to jednak regułą, gdyż np. Czechy, Irlandia czy Wielka Brytania nie zezwalają na odliczanie składek na ubezpieczenie emerytalne od dochodu podatnika, mimo że same świadczenia emerytalne finansowane ze składek podlegają opodatkowaniu – argumentuje Agnieszka Janeczek.



Emerytura bez podatku

Drugą grupą państw, choć mniej liczną, są kraje, które traktują emerytury jako dochód co do zasady wyłączony spod opodatkowania. Na ten aspekt zwraca uwagę Barbara Kolimeczkow, starszy menedżer, doradca podatkowy w PricewaterhouseCoopers, która wyjaśnia, że taka zasada obowiązuje w Bułgarii, na Słowacji czy na Węgrzech, przy czym w tym ostatnim przypadku emerytura może mieć wpływ na stawkę podatkową, jeżeli emeryt osiąga jeszcze inny dochód podlegający opodatkowaniu. Interesujące jest, że z wymienionych trzech państw jedynie Węgry nie zezwalają, w trakcie aktywności zawodowej podatnika (poprzedzającej moment przejścia na emeryturę), na odliczanie składek na ubezpieczenie emerytalne od dochodu do opodatkowania, podczas gdy w Bułgarii czy na Słowacji odliczanie składek jest dozwolone, mimo że same emerytury nie są obciążone podatkiem.
– Oprócz świadczeń emerytalnych wypłacanych z państwowych systemów ubezpieczeń społecznych systemy podatkowe zdecydowanej większości krajów Unii Europejskiej zawierają szczegółowe regulacje dotyczące opodatkowania świadczeń emerytalnych otrzymywanych z tytułu dobrowolnych ubezpieczeń (takich jak prywatne fundusze emerytalne czy pracownicze programy emerytalne) – podpowiada Barbara Kolimeczkow.
Stwierdza też, że prywatne ubezpieczenia emerytalne są w jednych krajach powszechną alternatywą, z jakiej może skorzystać podatnik w celu zwiększenia wysokości świadczeń emerytalnych, jakie będzie otrzymywał w przyszłości, a w innych koniecznością ze względu na symboliczną rolę państwa w zapewnieniu godziwych świadczeń emerytalnych.
Zwolnienia z PIT dla emerytów
Wolne od podatku dochodowego są:
● wartość świadczeń przysługujących na podstawie odrębnych przepisów dotyczących emerytów i rencistów z tytułu abonamentowych opłat telewizyjnych i radiowych,
● świadczenia rzeczowe (lub ekwiwalenty pieniężne) dla emerytów i rencistów w związku z łączącym ich uprzednio z zakładami pracy m.in. stosunkiem pracy do 2280 zł rocznie,
● dochody z tytułu emerytur lub rent otrzymywane przez osoby, które utraciły wzrok w okresie wojny 1939–1945 lub eksplozji niewypałów pozostałych po tej wojnie,
● wypłaty środków zgromadzonych w pracowniczym programie emerytalnym dla emerytów, którzy w trakcie działalności zawodowej uczestniczyli w takich programach,
● dochody z oszczędzania na IKE.