Przestępcy skarbowi mogą zostać skazani na więzienie. Rocznie sądy pozbawiają wolności nawet kilkunastu podatników. Kary więzienia często orzekane są w zawieszeniu, ale wraz z grzywną.
SONDA
Przedsiębiorca budowlany za kupowanie fikcyjnych faktur został skazany przez sąd na bezwzględną karę pobawienia wolności na 1 rok i 10 miesięcy. To tylko jeden przypadek z woj. kujawsko-pomorskiego. Podobnych w całej Polsce jest więcej. Rocznie w zależności od regionu kraju podobnych wyroków zapada nawet kilkanaście. Jednak większość z nich jest orzekana w zawieszeniu. Do kar pozbawienia wolności dochodzą jeszcze sankcje finansowe, i to bardzo wysokie. Takie wnioski płyną z sondy GP przeprowadzonej w urzędach kontroli skarbowej (UKS).

Śledztwo, prokuratura, sąd

Inspektorzy kontroli skarbowej, działając jako finansowy organ postępowania przygotowawczego, wszczynają śledztwo o przestępstwa skarbowe wobec podejrzanych podatników. Po zamknięciu śledztwa i wykryciu nieprawidłowości sprawa trafia do prokuratury, a następnie do sądu.
– Inspektorzy prowadzący śledztwo muszą zebrać pełen materiał dowodowy, udowodnić celowe działanie oskarżonego oraz wykazać jego winę umyślną – tłumaczy Bogusław Jóźwik z UKS w Szczecinie.
Dodaje, że na terenie działalności Urzędu Kontroli Skarbowej w Szczecinie (woj. zachodniopomorskie) były jednostkowe przypadki orzeczenia przez sądy kary bezwzględnego pozbawienia wolności na podstawie ustaleń kontroli skarbowej.
W Warszawie w 2008 roku łącznie zapadło osiem wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności, natomiast w I półroczu 2009 r. zapadły trzy tego rodzaju orzeczenia.
Z kolei Andrzej Bartyska z UKS w Gdańsku wskazuje, że w ciągu kilku ostatnich lat sądy nie orzekały bezwzględnej kary pozbawienia wolności w sprawach kierowanych przez inspektorów kontroli skarbowej UKS w Gdańsku. Wielokrotnie natomiast orzekano kary pozbawienia wolności, zawieszając ich wykonanie na okres próby (wyrok w zawieszeniu). Było to spowodowane tym, że istotą postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe nie jest wymierzenie sprawcy jak najwyższej kary, ale takie ukształtowanie postępowania, aby osiągnięty został jego cel w zakresie wyrównania uszczerbku finansowego Skarbu Państwa.



Wyrok w zawieszeniu

Większość wyroków w zakresie przestępstw skarbowych kończy się orzeczeniem kary pozbawienia wolności, ale w zawieszeniu. Alicja Jurkowska z UKS w Warszawie podaje, że w 10 na 11 spraw wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności zostało przez sąd zawieszone.
– W jednym z przypadków została orzeczona przez sąd kara 1 roku i 9 miesięcy bezwzględnego pozbawienia wolności wobec oskarżonego uznanego za winnego tego, że w deklaracjach VAT-7 i CIT-8 podał nieprawdę, zawyżał koszty udokumentowane fałszywymi fakturami, przez co naraził Skarb Państwa na straty w kwocie ok. 1,3 mln zł – opisuje Alicja Jurkowska.
Grażyna Hermann-Perek z UKS w Poznaniu wylicza, że w ostatnich pięciu latach, wystąpiły 22 przypadki skazania za przestępstwa karne skarbowe na karę pozbawienia wolności. Z tego w czterech z nich sąd orzekł o bezwzględnej karze pozbawienia wolności, a w pozostałych orzeczono karę pozbawienia wolności w zawieszeniu tytułem próby na określony czas.
– Największy wymiar kary, w przypadku bezwzględnego pozbawienia wolności to 2 lata i 6 miesięcy, najmniejszy – rok. Natomiast w przypadku pozbawienia wolności w zawieszeniu wyroki obejmowały od 2 miesięcy do 5 lat, z okresami zawieszenia od 2 do 5 lat – podkreśla Grażyna Hermann-Perek.
Są też regiony kraju, gdzie tego typu sprawy albo są sporadyczne, albo nie ma ich wcale. Anna Baran z UKS w Zielonej Górze wskazuje, że w jednym przypadku sąd I instancji orzekł karę 1,5 roku bezwzględnego pozbawienia wolności, ale sąd okręgowy zamienił ją na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem na okres próby.
Mariola Grabowska z UKS w Łodzi dodaje, że żadna ze spraw karnych skarbowych prowadzonych w UKS w Łodzi nie zakończyła się wyrokiem skazującym na bezwzględną karę pozbawienia wolności.



Przestępstwo skarbowe

Wymiaru kary za przestępstwo skarbowe dokonuje sąd. Grażyna Hermann-Perek wyjaśnia, że sąd stosuje nadzwyczajne obostrzenie kary. Głównie dotyczy to sytuacji, gdy sprawca popełnia umyślnie przestępstwo skarbowe, powodując uszczuplenia dużej wartości, wartość przedmiotu czynu jest duża oraz uczynił sobie z tego stałe źródło dochodu.
Wyroki skazujące na karę pozbawienia wolności mogą zapaść za popełnienie przestępstw skarbowych jedynie w ściśle określonych w kodeksie karnym skarbowym przypadkach. Zwraca na to uwagę Elżbieta Domagała z UKS w Bydgoszczy, która stwierdza, że w szczególności chodzi np. o nieujawnienie organom podatkowym podstaw i przedmiotu opodatkowania, podania nieprawdy w deklaracjach podatkowych lub narażenie Skarbu Państwa na nienależny zwrot podatku.
Z informacji Janusza Kozłowskiego z UKS we Wrocławiu wynika, że w sprawach o przestępstwa skarbowe sądy skazywały na karę pozbawienia wolności, gdy Skarb Państwa został narażony na uszczuplenie podatków wskutek posłużenia się nierzetelnymi fakturami dotyczącymi zakupu złomu, paliwa lub gdy postawiono zarzut uchylania się od opodatkowania wskutek nieujawnienia organowi podatkowemu przedmiotu lub podstawy opodatkowania.
– Na przykład, w jednej ze spraw, sąd wymierzył karę łączną w wysokości roku i pięciu miesięcy pozbawienia wolności. Skazana została osoba zajmująca się sprawami gospodarczymi i finansowymi firmy, która organizowała cały proces obrotu paliwem pochodzącym z nieznanego źródła i dokumentowała zakupy fikcyjnymi fakturami. Straty Skarbu Państwa w akcyzie, CIT oraz VAT wyniosły ponad 3,5 mln zł – mówi Grażyna Hermann-Perek.
Jolanta Strojna z UKS w Kielcach podaje nam jeszcze inne statystyki i przykłady. W 2008 roku na podstawie aktów oskarżenia przygotowanych przez inspektorów UKS w Kielcach zapadło sześć wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 2 lat.
– W jednym przypadku sąd skazał oskarżonego na karę dwóch lat bezwzględnego pozbawienia wolności, nakładając jednocześnie obowiązek naprawienia powstałej szkody, tj. zapłaty uszczuplonych podatków łącznie w wysokości prawie 3 mln zł oraz orzekł karę grzywny w kwocie 58 tys. zł – dodaje Jolanta Strojna.

Argumenty sądu

Bogusław Jóźwik podkreśla, że sąd, wydając wyrok, bierze pod uwagę wiele czynników, do których zaliczyć można m.in., czy podatki zostały zapłacone, jak długo trwał proceder przestępczy, czy mamy do czynienia z tzw. recydywą, czy oskarżony działał w grupie przestępczej i jaką pełnił w niej funkcję, czy taka nielegalna działalność była stałym źródłem dochodu oskarżonego. Ważna jest również sama postawa oskarżonego.
– Jednym z warunków skazania sprawcy przestępstwa na karę pozbawienia wolności jest m.in. udowodnienie przed sądem karnym winy oraz zebranie wyczerpującego materiału dowodowego, który potwierdza winę oskarżanej osoby – argumentuje Jolanta Strojna.
Jej zdaniem kodeks karny skarbowy przewiduje również nadzwyczajne obostrzenie kary, które występuje nie tylko w sytuacjach dużej czy wielkiej kwoty uszczuplonych podatków, ale także w sytuacjach popełnienia przestępstwa w warunkach: recydywy, działania w zorganizowanej grupie przestępczej, uczynienia sobie z popełniania przestępstwa stałego źródła dochodu.
– W praktyce skazanie sprawcy następuje po kilku latach od popełnionego przestępstwa, co jest spowodowane długo trwającymi postępowaniami odwoławczymi (przed izbą skarbową albo celną), a następnie przed wojewódzkim sądem administracyjnym, Naczelnym Sądem Administracyjnym – podkreśla nasza rozmówczyni z UKS w Kielcach.
Janusz Kozłowski podsumowuje, że sąd może, ale nie musi wymierzyć kary pozbawienia wolności w przypadku popełnienia przestępstwa skarbowego.
5 dni trwa najkrócej kara pozbawienia wolności za przestępstwo skarbowe