Zarówno kontrakty terminowe, jak i opcje są pochodnymi instrumentami finansowymi, gdyż ich wartość jest zależna od zmiany wartości instrumentu bazowego, tj. określonej stopy procentowej, ceny papieru wartościowego lub towaru, kursu wymiany walut, indeksu cen lub stóp, oceny wiarygodności kredytowej lub indeksu kredytowego albo innej podobnej wielkości. Jak te instrumenty wyceniać?
DR ANDRE HELIN
prezes BDO Numerica
Instrumenty finansowe typu forward i futures są kontraktami terminowymi zawieranymi przez dwie strony, które zobowiązują się do realizacji w określonym terminie w przyszłości transakcji kupna-sprzedaży określonego instrumentu podstawowego, po ustalonej cenie i w umówionej liczbie.
Opcja to instrument finansowy dający jego posiadaczowi prawo nabycia – opcja kupna (call) lub sprzedaży – opcja sprzedaży (put) określonych walorów przed upływem określonego terminu (opcja amerykańska) lub w określonym terminie (opcja europejska), po określonej cenie. Stronami opcji są zawsze: inwestor, który zajmuje pozycję długą (kupuje opcję), inwestor, który zajmuje pozycję krótką (sprzedaje lub wystawia opcję). Sprzedający wystawia opcję, otrzymuje płatność z góry w postaci premii, podejmując zobowiązanie, z którego będzie się musiał wywiązać później.
Posiadacz opcji ma prawo do skorzystania z przysługującej mu opcji, nie ma natomiast obowiązku jej realizacji. Za przydzieloną opcję nabywca uiszcza premię, która nie ulega zmianie, niezależnie od tego, czy posiadacz opcji ją wykorzystał.
Wszystkie instrumenty pochodne oraz instrumenty pochodne wbudowane w inne instrumenty niebędące instrumentami pochodnymi, które należy wydzielić z umów zasadniczych, wycenia się na dzień bilansowy według wartości godziwej. Wartością godziwą jest tutaj kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.
Ustalenie wartości godziwej instrumentów pochodnych, w tym szczególnie opcji, może przysporzyć pewnych trudności. Dlatego do określania tej wartości – w przypadku opcji – można wykorzystać odpowiednie dane pochodzące z rynków giełdowych, rynków brokerów lub banków, albo też wycenić ich wartość godziwą na podstawie modeli wyceny opcji czy też porównując publicznie ogłoszoną, notowaną na aktywnym regulowanym rynku cenę nieróżniącego się istotnie, podobnego instrumentu finansowego. Przy korzystaniu z informacji uzyskanych ze źródeł zewnętrznych jednostka zawsze zobowiązana jest do przeprowadzenia weryfikacji wartości godziwej.