Omówienia instytucji międzynarodowego prawa podatkowego często wspominają o tzw. klauzuli ograniczenia korzyści (ang. Limitation-on-Benefits Clause – LOB). Co ona oznacza?
dr JANUSZ FISZER
partner White & Case, docent UW
Jest to obszerny przepis spotykany w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania dochodu i majątku, zawieranych przez Stany Zjednoczone. Umowa Modelowa Stanów Zjednoczonych z 1996 roku, która stanowi obecnie podstawę negocjacyjną dla umów podatkowych zawieranych przez USA, zawiera szczególny art. 22 dotyczący LOB. Generalnie jego treść wymienia ograniczenia w stosowaniu postanowień danej umowy podatkowej w sytuacji, gdy miałby z tych postanowień skorzystać podmiot nieuprawniony, tj. niekontrolowany w pełni przez rezydenta podatkowego jednego z umawiających się państw-stron tej umowy. Celem LOB jest uniemożliwienie powstania zjawiska tzw. kupczenia umowami (ang. treaty shopping), polegającego na sztucznym utworzeniu łańcuszka podmiotów ulokowanych w dogodnych jurysdykcjach podatkowych, formalnie podlegających postanowieniom umów podatkowych, jedynie w celu uniknięcia opodatkowania, lecz bez faktycznej substancji ekonomicznej w tych jurysdykcjach.
Klauzula LOB stanowi m.in., że wszystkie korzyści wynikające z danej umowy podatkowej przysługują rezydentowi jednego z umawiających się państw-stron tej umowy, jeżeli jest on osobą fizyczną albo tzw. kwalifikowanym podmiotem rządowym, albo spółką spełniającą wiele warunków, m.in. jeżeli wszystkie akcje lub udziały serii reprezentujących więcej niż 50 proc. praw głosów i kapitału spółki są przedmiotem regularnego obrotu na uznanym rynku giełdowym, względnie jeżeli co najmniej 50 proc. akcji lub udziałów każdej serii jest własnością – bezpośrednio lub pośrednio – spółek wymienionych uprzednio, a więc takich, których wszystkie akcje lub udziały serii reprezentujących więcej niż 50 proc. praw głosów i kapitału spółki są przedmiotem regularnego obrotu na uznanym rynku giełdowym. Klauzula LOB przyznaje także prawo do częściowego korzystania z benefitów danej umowy przy spełnieniu innych, szczegółowo określonych warunków.
Postanowienia typu LOB są zawarte w większości nowych umów zawieranych w okresie ostatnich kilkunastu lat przez USA – w szczególności z państwami Unii Europejskiej. Jest to regulacja dość kontrowersyjna i są podstawy do wątpliwości, czy jest ona zgodna z prawem unijnym. Dla polskiego podatnika sprawa klauzuli LOB może stać się wkrótce bardzo istotna, gdyż obecnie trwają dwustronne, polsko-amerykańskie negocjacje na temat zawarcia nowej umowy podatkowej, która miałaby zastąpić dziś obowiązującą umowę z 1974 roku, niezawierającą tego rodzaju ograniczeń.