Eksporterzy i importerzy mogą zyskać lub stracić na rozliczeniach różnic kursowych. Dodatnie różnice zwiększają bowiem przychody, a różnice ujemne – koszty uzyskania przychodów.
Zgodnie z art. 15a ustawy o CIT (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.) różnice kursowe zwiększają przychody jako dodatnie różnice kursowe albo koszty uzyskania przychodów jako ujemne różnice kursowe.

Dodatnie czy ujemne

O tym, jaka powstanie różnica kursowa (dodatnia czy ujemna), decyduje różnica między kursem faktycznym a średnim kursem waluty obcej ogłaszanym przez NBP oraz różnice w kursach między wpływem (wypływem) środków do (z) firmy od (do) kontrahenta lub kredytodawcy (kredytobiorcy).
Ustawa o CIT określa, że dodatnie różnice powstają, jeśli wartość przychodu należnego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego NBP jest niższa od wartości przychodu w dniu jego otrzymania według kursu faktycznie zastosowanego.
Dodatnie różnice powstają także, gdy wartość poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego NBP jest wyższa od wartości kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia, a także gdy wartość otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
W przeciwnych sytuacjach mogą powstawać ujemne różnice kursowe.
Dodatnie lub ujemne różnice mogą także powstawać w przypadku udzielenia lub otrzymania kredytu (pożyczki) w walucie obcej.
Przykładowo ujemne różnice kursowe powstające przy spłacie kredytu mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodu, co potwierdził w wyroku WSA w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 2199/07). Co więcej, sąd przyznał, że ujemne różnice można zaliczyć do kosztów podatkowych, również gdy spłata kredytu następuje poprzez zaciągnięcie nowego kredytu (pożyczki), a fizyczny transfer pieniędzy odbywa się między nowym kredytodawcą a kredytodawcą pierwotnym. Zatem różnice kursowe mogą być kosztem również wtedy, gdy firma zaciąga kredyt na spłatę kredytu.

Średni kurs

Zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych przez średni kurs ogłaszany przez NBP należy rozumieć kurs z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu lub poniesienia kosztu. Z kolei w sytuacji gdy przy obliczaniu różnic kursowych nie można uwzględnić faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, należy przyjąć kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień.
Firmy, które zaciągają kredyty lub udzielają pożyczek, powinny także zwracać uwagę na to, czy przyjęty kurs waluty odbiega od średniego kursu NBP. Zgodnie bowiem z art. 15a ust. 5 ustawy o CIT w sytuacji, gdy faktycznie zastosowany kurs waluty odbiega od kursu średniego NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień faktycznie zastosowanego kursu waluty o więcej niż 5 proc., to organ podatkowy może wezwać strony np. umowy pożyczki do zmiany tej wartości lub będzie żądał wyjaśnień. Jeśli strony nie zastosują się do takich wezwań, organ podatkowy sam określi kurs zgodny z kursem ogłoszonym przez NBP.