Opcje menedżerskie są jednym z podstawowych narzędzi, gwarantujących wzrost wartości przedsiębiorstwa. Jest to jeden ze skutecznych sposobów motywowania kluczowych pracowników firmy, ponieważ menedżerowie są bardziej zainteresowani pracą na wzrost firmy, gdy sami posiadają w niej udziały. W Polsce programy opcji menedżerskich również stają się coraz bardziej popularne. Na czym one polegają?
dr ANDRÉ HELIN
prezes BDO Numerica
Programy opcji menedżerskich polegają na zaoferowaniu grupie kluczowych pracowników spółki prawa do zakupu akcji po cenie najczęściej preferencyjnej, czyli niższej od rynkowej, ale nie niższej od ceny nominalnej. Są jednak programy, przy których cena objęcia akcji spółki jest równa rynkowej lub nawet wyższa, gdy oczekiwany jest szybki wzrost kursu akcji firmy. Najczęściej programy opcji menedżerskich są programami wieloletnimi. Plan może być zrealizowany jako dodatkowa emisja akcji, obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji, obligacji zamiennych lub warrantów subskrypcyjnych, zamienianych na akcje. Spółka może również skorzystać z usług subemitenta - banku lub domu maklerskiego - który obejmie akcje przeznaczone na realizację opcji i odstąpi je uprawnionym pracownikom na wcześniej określonych zasadach, po spełnieniu pewnych warunków.
Przedsiębiorstwo może wprowadzić program motywacyjny nie tylko dla menedżerów. Walory po preferencyjnych cenach mogą dostać np. kontrahenci, spełniający określone warunki, m.in. za zrealizowanie określonego poziomu sprzedaży. Dla akcjonariuszy opcje menedżerskie mają sens, jeśli są instrumentem, podnoszącym wartość firmy poprzez wzrost ceny akcji. Dlatego z ich punktu widzenia korzystny jest wybór systemu przyznawania opcji oparty na kryteriach bezpośrednio przekładających się na wycenę rynkową. Natomiast menedżerowie preferują programy motywacyjne oparte na wskaźnikach, na które mogą mieć wpływ, np. na zysku operacyjnym.
Zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) opcje menedżerskie są zaliczane do kosztów przedsiębiorstwa, które obniżają wynik finansowy. W myśl MSSF księgowana jest różnica między ceną rynkową akcji a kosztem opcji. Wraz ze wzrostem kursu akcji wzrasta koszt przeprowadzenia takiego programu. Jeżeli np. akcje obejmowane są po 2 złote, a kurs na giełdzie wynosi 70 zł, to rachunek wyników jest obciążany kwotą 68 zł od każdej opcji. Jednocześnie o tę wartość zwiększony zostaje kapitał własny przedsiębiorstwa, ponieważ opcje nie spełniają definicji kosztów, gdyż koszty wiążą się z pomniejszeniem kapitału, wydatkiem, utratą aktywów. W efekcie wartość opcji jest dodawana i do kosztów, i do kapitału zapasowego spółki. Natomiast sprawozdanie sporządzone według polskich zasad rachunkowości nie musi zawierać kwantyfikacji opcji menedżerskich.