Organy podatkowe są związane oceną prawną dokonaną przez sąd oraz wskazaniami co do dalszego postępowania. Nie są jednak związane ustaleniami faktycznymi.
Radość podatnika po wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego, który uchylił zaskarżoną decyzję organu podatkowego, może nie trwać długo, jeśli okaże się, że sąd w uzasadnieniu przyznał rację organom podatkowym lub wypowiedział się co do stanu faktycznego. W praktyce zdarza się nawet, że uzasadnienie doprowadza do zablokowania stronie postępowania podatkowego inicjatywy dowodowej. Sławomir Sadocha, doradca podatkowy, zwraca uwagę, że czasem dochodzi do sytuacji, w których jako podstawę odmowy przeprowadzenia dowodu organy podatkowe wskazują art. 153 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 153, poz. 1270 z późn. zm., dalej: p.p.s.a.) i stosowne fragmenty uzasadnienia wyroku. Zgodnie z tym przepisem ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia. Organy nie odnoszą jednak tego przepisu nie tylko do oceny prawnej i wskazań co do dalszego postępowania, ale również do ustaleń faktycznych zawartych w uzasadnieniu. Sławomir Sadocha zwraca uwagę, że w takiej sytuacji organy podatkowe pomijają art. 188 Ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.), zgodnie z którym organ ma obowiązek uwzględnić żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu, jeżeli ma on znaczenie dla sprawy. W praktyce jednak zdarza się, że organy kwestii zasadności wniosku dowodowego w ogóle w takim wypadku nie rozpatrują.
Sławomir Sadocha wskazuje, że taka praktyka znajduje czasem także akceptację w sądach administracyjnych (np. wyrok z 15 listopada 2006, I SA/Ol 166/06). W rezultacie podatnik może utracić prawo do inicjatywy dowodowej, jeśli organy podatkowe uznają, że są związane również ustaleniami faktycznymi zwartymi w uzasadnieniu.
Do takiej sytuacji odnosił się również Naczelny Sąd Administracyjny. W wyroku z 14 czerwca 2004 r. (sygn. FSK 66/2004) sąd stwierdził, że stosownie do art. 153 p.p.s.a. organ przy ponownym rozpatrzeniu sprawy związany jest jedynie oceną prawną i wskazaniami sądu co do dalszego postępowania wyrażonymi w orzeczeniu, a zatem organ nie jest związany oceną okoliczności faktycznych, które zawarł sąd w uzasadnieniu orzeczenia.
- Związanie bowiem wyrażonymi w orzeczeniu sądu wskazaniami co do dalszego postępowania obliguje organ do wykonania wytycznych sądu, lecz nie jest równoznaczne z tym, że w ramach ponownego rozpoznania sprawy organ ten ma ograniczyć się jedynie do realizacji tychże wskazań, jeżeli dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy konieczne okaże się wyjście ponad sprecyzowane przez sąd wytyczne postępowania - czytamy w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Ważne!
Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia