Dochody pracownicze są opodatkowane w RPA według progresywnej skali podatkowej ze stawkami pomiędzy 18 i 40 proc.
Dochody Polaka wykonującego pracę w Republice Południowej Afryki podlegają opodatkowaniu z uwzględnieniem zakresu jego obowiązku podatkowego. Kluczową kwestią - jak podkreśla Iwona Budek, starszy konsultant w PricewaterhouseCoopers - jest ustalenie, czy dana osoba ma miejsce zamieszkania w Polsce czy też w RPA (tj. czy jest ona polskim rezydentem podatkowym czy też rezydentem podatkowym RPA).

Rezydencja w RPA

Uregulowania prawne w RPA dotyczące rezydencji podatkowej są bardziej skomplikowane niż w Polsce. Z informacji Iwony Budek wynika, że w celu ustalenia rezydencji podatkowej w RPA przeprowadzane są dwa testy.
Pierwszy test dotyczy zwykłych rezydentów podatkowych (ordinary resident). Osoby mające miejsce zamieszkania w RPA są automatycznie uważane za rezydentów podatkowych RPA.
- Ponieważ pojęcie miejsca zamieszkania nie zostało zdefiniowane w przepisach podatku dochodowego od osób fizycznych, należy odwołać się do orzecznictwa sądowego, zgodnie z którym najistotniejszym elementem jest zamiar stałego zamieszkania/pobytu, czyli ten kraj, w którym znajduje się dom danej osoby (główny ośrodek interesów życiowych) - wyjaśnia Iwona Budek.
Dodaje, że drugi test ma zastosowanie w przypadku osób, które są uważane za nierezydentów podatkowych RPA (not ordinarily resident). Warunki tego testu określają, że za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium RPA uznaje się osobę, której fizyczny pobyt w RPA przekroczy łącznie ponad 91 dni w danym roku podatkowym albo łącznie ponad 91 dni w każdym z pięciu kolejnych lat podatkowych poprzedzających dany rok podatkowy lub łącznie ponad 915 dni w ciągu pięciu lat poprzedzających dany rok podatkowy. Generalnie, osoby zagraniczne wykonujące pracę na terenie RPA na podstawie krótkoterminowych oddelegowań nie powinny być uznane za rezydentów podatkowych RPA i zależnie od długości pobytu mogą uniknąć statusu rezydenta podatkowego RPA.
ROK PODATKOWY W RPA
Rok podatkowy w RPA nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym i zawiera się w dwunastomiesięcznym okresie pomiędzy 1 marca, a kończy się ostatniego dnia lutego roku następnego. Obecny rok podatkowy kończy się 28 lutego 2009 r.
- Dana osoba będzie uznana za nierezydenta podatkowego RPA, jeżeli zgodnie z umową o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartą z RPA osoba ta jest uznawana za rezydenta podatkowego innego kraju - tłumaczy Iwona Budek.
Jej zdaniem, generalnie, w przypadku dochodu ze stosunku pracy nierezydent jest opodatkowany wyłącznie od dochodów uzyskanych za obowiązki wykonywane na terytorium RPA oraz innych dochodów pochodzących ze źródeł przychodów położonych w RPA. Rezydent zaś podlega opodatkowaniu w odniesieniu do całości światowych dochodów w tym otrzymanych za obowiązki pracownicze wykonywane na terytorium RPA oraz od dochodu za obowiązki wykonywane poza granicami RPA.

Dochody z pracy

Osoby zagraniczne wykonujące pracę w RPA przeważnie osiągają następujące rodzaje dochodów:
• dochody z pracy: pensje, wynagrodzenia, benefity, bonusy, dodatki, emerytury, renty, jednorazowe płatności itp.;
• dochody inwestycyjne;
• dochody z działalności gospodarczej (w tym samozatrudnienia).
Jak podkreśla Iwona Budek, w przypadku osoby uzyskującej dochody z pracy podatek dochodowy od osób fizycznych składa się z dwóch składników:
- PAYE (pay as you earn) - jeżeli przychody danej osoby będą podlegały opodatkowaniu w RPA, to pracodawca (bądź spółka, na rzecz której osoba ta wykonuje pracę na terenie RPA) jest zobowiązany do odprowadzania co miesiąc podatku należnego od wypłacanego wynagrodzenia w ramach tzw. systemu PAYE. Podatek ten jest obliczany według obowiązującej skali podatkowej.
- SITE - jest to składowa sytemu PAYE stanowiąca podatek naliczony na wynagrodzeniu wypłaconym do wysokości 60 tys. randów RPA (ZAR) w danym roku podatkowym. System SITE dotyczy wyłącznie wynagrodzenia wypłacanego na bazie netto otrzymanego na podstawie umowy o pracę.
- Dochody pracownicze są opodatkowane w RPA według progresywnej skali podatkowej oscylującej pomiędzy 18 i 40 proc. Całkowita wysokość podatku dochodowego od osób fizycznych (SITE oraz PAYE) potrąconego w trakcie roku podatkowego powinna mniej więcej być równa finalnemu zobowiązaniu podatkowemu za dany rok podatkowy - tłumaczy Iwona Budek.
Wskazuje także, że w przypadku systemu SITE podatnik nie jest zobowiązany do składania zeznania podatkowego, pod warunkiem że podlega on opodatkowaniu jedynie od wynagrodzenia wypłaconego na bazie netto do wysokości nieprzekraczającej 60 tys. ZAR rocznie oraz podatek został pobrany przez pracodawcę w trakcie roku podatkowego.

Zeznanie roczne

Osoba uzyskująca dochody z pracy będzie zobowiązana do złożenia rocznego zeznania podatkowego w RPA, jeżeli: jej wynagrodzenie netto przekroczy 60 tys. ZAR w danym roku podatkowym, lub posiada dochody z innych źródeł podlegające opodatkowaniu w tym kraju, np. dywidendy, dochody ze sprzedaży akcji, najmu itp.
W tym przypadku podatnik jest zobowiązany do złożenia do urzędu skarbowego RPA (South African Revenue Sernice w skrócie SARS) zeznania podatkowego na odpowiednim formularzu w wyznaczonym terminie (zwykle jest to 60 dni).
- Jeżeli zeznanie nie może być dostarczone w ustalonym przez SARS terminie, podatnik powinien złożyć do urzędu skarbowego pisemny wniosek o przedłużenie tego terminu - radzi Iwona Budek.
Wyjaśnia też, że po złożeniu zeznania podatkowego SARS dokonuje ostatecznego wyliczenia należnego podatku bądź zwrotu podatkowego. Jeżeli ostateczne zobowiązanie podatkowe przewyższa zaliczki pobrane w trakcie roku, dopłata powinna być uregulowana w ciągu 30 dni od daty zapłaty wyznaczonej przez SARS.

Możliwe odliczenia

Z informacji naszego eksperta z PricewaterhouseCoopers wynika, że wszyscy podatnicy mają prawo do odliczenia podatkowego w wysokości 8280 ZAR za dany rok podatkowy. Ponadto osoby, które ukończyły 65 rok życia mają prawo do odliczenia dodatkowo 5040 ZAR. Jedynie rezydenci podatkowi RPA mają prawo do odliczenia podatków zapłaconych poza granicami RPA zgodnie z postanowieniami poszczególnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowaniu, które zawarło RPA.
- Odliczeniu podlegają wpłaty dokonane na rzecz funduszy rentowych oraz emerytalnych, planów opieki medycznej. Jednak odliczeniu polegają jedynie wpłaty w określonych limitach na rzecz instytucji wskazanych przez SARS - wyjaśnia Iwona Budek.
Co ważne, w RPA nie ma możliwości łącznego opodatkowania małżonków. Zasadniczo, każdy z małżonków jest opodatkowany odrębnie oraz jest osobiście zobowiązany do złożenia odrębnego zeznania rocznego. Jednak każdemu z małżonków przysługuje odrębna kwota odliczenia podatkowego.
Zdaniem Iwony Budek wart podkreślenia jest fakt, że w RPA nie istnieje system obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Wskazane jest zatem, aby osoba wykonująca pracę na terytorium RPA przystąpiła do dobrowolnego planu opieki medycznej.
Zarówno pracownik, jak i pracodawca są zobowiązani do wpłacania składek na tzw. stanowy fundusz ubezpieczeniowy od ryzyka utraty pracy (UIF). Obie strony są zobowiązane do odprowadzania miesięcznych składek skalkulowanych w wysokości 1 proc. wynagrodzenia brutto wypłacanego pracownikowi. Podstawa ograniczenia płatności składek na fundusz wynosi 149 736 ZAR za rok lub 12 478 ZAR za miesiąc. UIF nie obowiązuje w przypadku pracowników oddelegowanych do pracy w RPA, którzy mają prawo do powrotu do kraju macierzystego po zakończeniu okresu oddelegowania, aby tam kontynuować pracę.