Aby zdobyć uprawnienia do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, niezbędne jest doświadczenie. Niezależnie od tego, czy kandydat ubiega się o certyfikat, zdając dodatkowy egzamin, czy posiada odpowiednie wykształcenie.

Czynności usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych wymagają posiadania odpowiednich uprawnień. Tę kwestę reguluje obecnie rozporządzenie ministra finansów z 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (Dz.U. nr 120, poz. 1022 z późn. zm.). Zgodnie z przepisami do wykonywania tego typu usług uprawnieni są posiadacze certyfikatu księgowego wydawanego przez ministra finansów (certyfikat kwalifikacyjny), a także osoby wpisane na podstawie odrębnych przepisów do rejestru biegłych rewidentów lub na listę doradców podatkowych.
Natomiast działalność usługową w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych mogą wykonywać:
  •  osoby fizyczne uprawnione do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych,
  •  niemające osobowości prawnej spółki handlowe oraz wspólnicy spółki cywilnej, jeżeli: czynności związane z tą działalnością wykonuje co najmniej jeden ze wspólników spółki, uprawniony do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych lub powierzają wykonywanie czynności związanych z tą działalnością pracownikom uprawnionym do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych,
  •  osoby prawne oraz inne niż wymienione wcześniej jednostki niemające osobowości prawnej, jeżeli powierzą wykonywanie czynności związanych z tą działalnością pracownikom uprawnionym do prowadzenia ksiąg.
Konieczna praktyka
Osoby, które chcą zdobyć certyfikat kwalifikacyjny, muszą posiadać doświadczenie w księgowości. Niezależnie od tego, czy będą podchodzić do egzaminu czy posiadają odpowiednie wykształcenie. Za praktykę w księgowości uznaje się (patrz odpowiedź MF 1 i 2):
  •  prowadzenie na podstawie dowodów księgowych ksiąg rachunkowych (ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym), wycenę aktywów i pasywów, ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie sprawozdań finansowych,
  •  czynności w ramach badania sprawozdania finansowego pod nadzorem biegłego rewidenta.
Certyfikat bez zdawania egzaminu, mogą otrzymać osoby, które udokumentują trzyletnią praktykę w księgowości. Kolejnym warunkiem jest uzyskanie odpowiedniego wykształcenia. Zapewnia je ukończenie kierunku ekonomicznego o specjalności rachunkowość na uczelni wyższej. Druga możliwość to ukończenie studiów podyplomowych z zakresu rachunkowości.
GDZIE WNIEŚĆ OPŁATĘ ZA EGZAMIN
Kandydaci, którzy zakwalifikują się do egzaminu, powinni wnieść opłatę egzaminacyjną w wysokości 480 zł na rachunek ośrodka wyznaczonego do jego przeprowadzenia (obecnie Ośrodka Doskonalenia Zawodowego Kadr Celnych i Skarbowych: PKO BP SA O/Otwock konto nr 58 10201127 0000 1302 0013 3934 ODZKCiS Otwock-Świder k. Warszawy, ul. Kolorowa 13), z dopiskiem „Opłata za egzamin na certyfikat księgowy”.
WAŻNE TELEFONY
Informacje dotyczące uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych udzielane są przez Ministerstwo Finansów pod numerem tel. (0 22) 694-40-91 lub (0 22) 694 33 58 w godz. 8.15-16.15. Aby połączyć się z pracownikiem departamentu, należy wybrać jeden z komunikatów i wcisnąć #.
DO CZEGO UPRAWNIA CERTYFIKAT
Zdobycie certyfikatu księgowego nie tylko uprawnia do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Od lutego 2005 r. nowe uprawnienia dała księgowym nowelizacja ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 9, poz. 86 z późn. zm.).
W związku z tym obecnie są oni uprawnieni również do:
  •  prowadzenia w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielania im pomocy w tym zakresie,
  •  sporządzania w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielania im pomocy w tym zakresie.
Bezwzględnym warunkiem jest jednak uzyskanie wykształcenia na uczelniach mających prawo do nadawania tytułu doktora nauk ekonomicznych. Warto więc mieć świadomość, że większość szkół prywatnych, niestety, nie ma takich uprawnień. Aby sprawdzić, które uczelnie mają takie uprawnienia, wystarczy zajrzeć na stronę internetową: www.pan.pl/ck/.
Możliwość ubiegania się o uprawnienia bez zdawania egzaminu mają też osoby, które posiadają wykształcenie magisterskie ekonomiczne o specjalności innej niż rachunkowość, dla której plan studiów i program kształcenia odpowiadał wymogom określonym dla specjalności rachunkowość w danej uczelni.
W praktyce oznacza to, że nie są uznawane te specjalności ekonomiczne, w ramach których przedmioty z zakresu rachunkowości wykładane są jedynie w zakresie uzupełniającym podstawowy kierunek kształcenia. Taki przepis w rozporządzeniu daje możliwość ubiegania się o certyfikat przede wszystkim absolwentom takich kierunków, jak sprawozdawczość czy rewizja finansowa.
Egzamin dla pozostałych
Osoby, które nie spełniają wspomnianych warunków, a chcą uzyskać uprawnienia, mogą przystąpić do egzaminu. W tym przypadku będzie konieczne udokumentowanie dwuletniej praktyki i co najmniej wykształcenia średniego.
Dokumenty w obu przypadkach należy złożyć do Ministerstwa Finansów (Departament Rachunkowości Ministerstwa Finansów, ul. Świętokrzyska 12, 00-916 Warszawa):
  •  podanie o wydanie certyfikatu księgowego lub zakwalifikowanie się do egzaminu zawierające dane: imię i nazwisko, numer PESEL, datę i miejsce urodzenia oraz adres zamieszkania,
  •  dokumenty potwierdzające zdobyte wykształcenie (odpisy dyplomów lub świadectw ukończenia studiów lub uwierzytelnioną notarialnie kopię),
  •  dokumenty potwierdzające praktykę w księgowości (oryginały lub uwierzytelnione notarialnie kopie świadectw pracy, lub zaświadczeń od pracodawcy). Jeżeli ze stanowiska pracy lub formy prawnej przedsiębiorstwa nie wynika praktyka, dodatkowym dokumentem potwierdzającym staż pracy jest np. zakres obowiązków,
  •  oświadczenie - zgodnie ze stanem faktycznym - osoby ubiegającej się o certyfikat, że posiada pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych, nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa popełnione umyślnie oraz za czyny karalne określone w ustawie o rachunkowości.
ODPOWIEDŹ MINISTERSTWA FINANSÓW NR 1
PYTANIE
Aby otrzymać certyfikat księgowego, konieczne jest udokumentowanie praktyki, o której mowa w par. 4 rozporządzenia w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Czy uznawane jest w tym przypadku doświadczenie zdobyte w tym zakresie w jednostkach sektora finansów publicznych?
ODPOWIEDŹ
Paragraf 4 rozporządzenia ministra finansów z dnia 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (Dz.U. nr 120, poz. 1022 z późn. zm.) stanowi definicję praktyki w księgowości, za którą uważa się m.in. wykonywanie na podstawie stosunku pracy czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2, 4 lub 5 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.). Jednostki sektora finansów publicznych są zobligowane do stosowania ustawy o rachunkowości, a zatem okres zatrudnienia w takich jednostkach i wykonywania czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2, 4 lub 5 ustawy o rachunkowości, będzie zaliczany do praktyki w księgowości.
(Odpowiedź Ministerstwa Finansów na pytanie Gazety Prawnej z 3 listopada 2006 r. nr MB8/ 483 /2006)
ODPOWIEDŹ MINISTERSTWA FINANSÓW NR 2
PYTANIE
Do otrzymania certyfikatu księgowego konieczne jest udokumentowanie praktyki, o której mowa w par. 4 rozporządzenia w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Czy, aby praktyka została zaliczona, trzeba wykonywać wszystkie czynności wymienione art. 4 ust. 3 pkt 2, 4 lub 5 ustawy o rachunkowości?
ODPOWIEDŹ
Za praktykę w księgowości, wymaganą przy uzyskaniu certyfikatu księgowego, zgodnie z par. 4 rozporządzenia ministra finansów z dnia 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (Dz.U. z 2002 r. nr 120, poz. 1022 z późn. zm.), uważa się wykonywanie - na podstawie stosunku pracy, umowy cywilnoprawnej, umowy spółki lub w związku z prowadzeniem ewidencji własnej działalności gospodarczej - czynności:
  •  o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2, 4 lub 5 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694), na zasadach w niej określonych, tj. prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym; wycena aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego; sporządzanie sprawozdań finansowych;
  •  lub w ramach badania sprawozdania finansowego, pod nadzorem biegłego rewidenta.
Jak wynika z powyższego praktykę w księgowości można nabyć, jeżeli w ramach obowiązków zawodowych wykonywana jest choćby jedna z ww. czynności. Nie ma natomiast obowiązku wykonywania jednocześnie wszystkich wskazanych czynności, o których mowa w przedmiotowych przepisach.
(Odpowiedź Ministerstwa Finansów na pytanie Gazety Prawnej z 5 marca 2007 r. nr MB8/ 209 /2007).
Pytania i zadania
Egzamin trwa pięć godzin. W tym czasie należy rozwiązać 160 pytań testowych jednokrotnego wyboru oraz trzy zadania sytuacyjne.
W przypadku złej odpowiedzi otrzymuje się punkt ujemny, braku odpowiedzi zero, a dobra odpowiedź to plus dwa punkty. Natomiast za każde zadanie sytuacyjne można otrzymać od zera do dziesięciu punktów.
Podstawą zaliczenia pracy jest uzyskanie co najmniej 60 proc. maksymalnej liczby punktów zarówno z zadań sytuacyjnych, jak i pytań testowych, czyli co najmniej 192 punkty z testu oraz co najmniej 18 punktów za rozwiązanie zadań sytuacyjnych.
Podczas egzaminu uczestnicy mogą korzystać z dowolnych ustaw bez komentarzy oraz z kalkulatorów, z wyjątkiem tych, które posiadają funkcje gromadzenia, przetwarzania i przenoszenia danych.
Zakres tematyczny egzaminu określa załącznik nr 2 do rozporządzenia ministra finansów z w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. W odróżnieniu od egzaminu na doradcę podatkowego ani zadania, ani pytania testowe nie są publikowane.
Od wyniku egzaminu uczestnikowi przysługuje odwołanie, które może złożyć do Komisji za pośrednictwem departamentu rachunkowości Ministerstwa Finansów w ciągu 14 dni.
AGNIESZKA POKOJSKA