U inwestorów będących podatnikami CIT otrzymane w związku z uznaną reklamacją świadczenie - bez względu na charakter odszkodowawczy bądź nie - będzie co do zasady zawsze opodatkowane.
ANALIZA
Rok 2007 przyniósł rekordowe zwiększenie liczby inwestujących w fundusze inwestycyjne. Brak konieczności posiadania szerokiej wiedzy specjalistycznej i dokonywania bieżących analiz zachowań rynku spowodował, że fundusze inwestycyjne okazały się szczególnie popularną formą inwestowania dla osób fizycznych liczących na osiągnięcie zysków przewyższających zyski z lokat bankowych.
Konsekwencją zwiększenia liczby inwestorów, jak również zastosowania internetu pozwalającego na bieżący monitoring operacji i zapisów dokonywanych na rachunkach w funduszach, był wzrost liczby składanych w 2007 roku do towarzystw funduszy inwestycyjnych (TFI) reklamacji. Najczęściej dotyczyły one opóźnień w realizacji złożonych zleceń, tj. w nabyciu lub umorzeniu jednostek uczestnictwa, a także nienależnie pobranych opłat manipulacyjnych. Zdarzały się też przypadki reklamacji spowodowanych zastrzeżeniami co do sposobu zarządzania funduszami.
Reklamacje składane do TFI bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów świadczących usługi na rzecz TFI mogą wynikać z błędów w działaniach TFI, funduszu, jak i np. dystrybutorów czy agentów transferowych. Należy bowiem zwrócić uwagę, że stosownie do regulacji ustawy o funduszach inwestycyjnych TFI odpowiada co do zasady solidarnie z tymi podmiotami za szkody poniesione przez osoby nabywające lub odkupujące jednostki uczestnictwa funduszu inwestycyjnego. Odpowiedzialność TFI jest jednakże wyłączona, gdy wina za szkodę spoczywa na banku lub instytucji kredytowej, które mogą pełnić funkcję dystrybutora jednostek uczestnictwa.
Pamiętajmy, że realizacja reklamacji może powodować określone konsekwencje podatkowe, zarówno po stronie osób inwestujących, jak również po stronie TFI czy podmiotów świadczących na jego rzecz usługi.

Skutki dla osób fizycznych

W przypadku osób fizycznych w zasadzie każde przysporzenie majątkowe podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT), z wyjątkiem wyłączeń wskazanych w ustawie PIT. W przypadku gdy realizacja reklamacji wiąże się z przekazaniem na rzecz inwestora świadczenia mającego charakter odszkodowania (np. w postaci dodatkowych jednostek dopisywanych do rachunku w funduszu), zastosowanie powinno znaleźć zwolnienie z podatku, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT. Zgodnie z tym artykułem, wolne od podatku są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.
W związku z tym, że obowiązek naprawienia szkody wynika z samej ustawy o funduszach inwestycyjnych, a sposób ustalania odszkodowania z przepisów kodeksu cywilnego, wypłacone przez TFI lub za jego pośrednictwem świadczenia mieszczące się w pojęciu odszkodowania korzystają ze zwolnienia od podatku PIT. Natomiast należy pamiętać, że świadczenia, które nie mają charakteru odszkodowania, tj. na przykład realizacja reklamacji w przypadku opóźnienia nabycia jednostek wynikającego z winy samego klienta (m.in. nieprawidłowy opis na zleceniu nabycia lub przelewie), nie będą korzystać ze zwolnienia i będą co do zasady podlegać opodatkowaniu podatkiem PIT, o czym niżej.
Potwierdzają to także stanowiska niektórych organów podatkowych, np. naczelnika II MUS w Warszawie w postanowieniu z 5 grudnia 2005 r., nr 1472/DPC/415-89/05/MS.
Jednocześnie warto zwrócić uwagę, że w przypadku realizacji reklamacji polegającej na zwrocie nienależnie pobranej opłaty manipulacyjnej, otrzymanie przez inwestora świadczenia stanowiącego:
• kwotę równą niesłusznie pobranej opłacie (gdy wartość jednostek uczestnictwa jest taka sama w momencie załatwiania reklamacji),
• kwotę równą niesłusznie pobranej opłacie (gdy wartość jednostek uczestnictwa jest niższa w momencie załatwiania reklamacji),
• kwotę przewyższającą wartość nienależnie pobranej opłaty manipulacyjnej (gdy wzrosła wartość jednostek uczestnictwa w momencie realizacji reklamacji), nie będzie się wiązać z koniecznością opodatkowania PIT, o ile pobranie inwestorowi opłaty manipulacyjnej było wynikiem błędu po stronie TFI lub podmiotu świadczącego usługi na rzecz funduszu.

Opodatkowane świadczenie

Należy natomiast pamiętać, że zdarzają się przypadki, gdy to sam inwestor niedopełni pewnych czynności (bądź wykona je nieprawidłowo), jak wspomniane już błędne wypełnienie zlecenia nabycia jednostek, co może spowodować opóźnienie w realizacji zlecenia lub pobranie opłaty manipulacyjnej. Jeśli mimo to TFI ze względu na chęć utrzymania dobrych relacji z inwestorem uwzględni reklamację, pojawi się po stronie inwestora świadczenie, które trzeba będzie opodatkować PIT.
W odniesieniu do osób fizycznych wątpliwości budzi w tym przypadku określenie źródła przychodów, w szczególności gdy mamy do czynienia z przychodami z kapitałów pieniężnych, czy też przychodami z innych źródeł. Jednakże charakter otrzymanego świadczenia (TFI przyznaje je ze względów marketingowych), nawet jeżeli będą to dodatkowe jednostki uczestnictwa dopisane do rachunku, przemawia za klasyfikacją jako przychodów z innych źródeł. W konsekwencji przychody te powinny być opodatkowane na ogólnych zasadach (według skali podatkowej), a nie na podstawie przepisów regulujących zryczałtowane opodatkowanie przychodów kapitałowych (podatek Belki). Na TFI jako na podmiocie wypłacającym będą wtedy ciążyć jedynie obowiązki informacyjne związane z wystawieniem PIT-8C. Pamiętajmy natomiast, że inwestor będący osobą fizyczną będzie wtedy zobowiązany samodzielnie wykazać przychód z tego tytułu w swoim rozliczeniu rocznym.

Skutki dla osób prawnych

U inwestorów będących podatnikami CIT otrzymane w związku z uznaną reklamacją świadczenie (bez względu na charakter odszkodowawczy bądź nie) będzie co do zasady zawsze opodatkowane CIT, przy czym datą powstania przychodu będzie dzień otrzymania odszkodowania.
Natomiast po stronie samego TFI wypłacone odszkodowanie nie będzie stanowiło kosztu uzyskania przychodów zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. W przypadku braku winy TFI, spełnienie świadczenia ze względów marketingowych mogłoby zostać potraktowane jako koszt podatkowy. Zwrot zaś nienależnie pobranej opłaty manipulacyjnej, jako udzielony rabat, będzie pomniejszać przychody towarzystwa.
Ważne! Wolne od podatku są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw