Pracownik w wieku 25 lat nie ma pobieranej zaliczki na podatek dochodowy, bo jego przychody są objęte zwolnieniem. W październiku pracownik dostarczył zwolnienie lekarskie na 20 dni, z czego za 5 dni będzie należne wynagrodzenie chorobowe, a za 15 dni już zasiłek. Pod koniec października będziemy wypłacać te wynagrodzenia wraz z zasiłkiem, którego jesteśmy płatnikiem.

Jak prawidłowo obliczyć składkę zdrowotną oraz zaliczkę na podatek, uwzględniając wszystkie zmiany, jakie zaszły ostatnio w podatku PIT? Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego i zasiłku pracownika wynosi 2761,28 zł (wynagrodzenie zasadnicze 2700 zł + premia zmienna miesięczna obniżana za okresy choroby). Za październik premii nie będzie. Pracownik ma prawo do podwyższonych kosztów uzyskania przychodów i złożył PIT-2.

odpowiedź

Po pierwsze, zasiłek podlega opodatkowaniu według skali podatkowej i nie jest objęty zwolnieniem podatkowym. Po drugie, do objęcia ulgą kwalifikuje się wynagrodzenie chorobowe oraz oczywiście za przepracowaną część miesiąca. Składkę zdrowotną wyliczoną od przychodu oskładkowanego według stopy 9 proc. należy zestawić z hipotetyczną zaliczką na podatek od wynagrodzenia, której, co prawda, płatnik nie będzie potrącał, ale musi ją wyliczyć dla sprawdzenia, czy składka na NFZ ulegnie obniżeniu do kwoty tej zaliczki.

Obowiązki płatnika

Płatnik składek jest zobowiązany obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Składki na ubezpieczenia społeczne nalicza się i opłaca od podstawy wymiaru, którą u pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. W podstawie tej:
  • nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków,
  • uwzględnia się przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli z pracownikiem została dodatkowo zawarta taka umowa cywilna lub jest ona wykonywana na rzecz własnego pracodawcy (art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Z kolei podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest taki sam przychód jak dla składek społecznych, ale z tym wyjątkiem, że wynagrodzenie chorobowe jest ujmowane w tej podstawie. Przychód ze stosunku pracy będący podstawą wymiaru składki zdrowotnej zmniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez pracownika, potrąconych przez płatnika z jego środków.
Obliczając wysokość składki zdrowotnej, która jest miesięczna, niepodzielna i wynosi 9 proc. podstawy wymiaru, należy pamiętać o zasadzie określonej w art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa zdrowotna). W przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, którym jest m.in. zakład pracy lub podmiot zlecający wykonanie umowy-zlecenia, jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez tego płatnika zgodnie z przepisami podatkowymi, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki. Ten przepis oznacza, że nie zawsze obliczona przez płatnika składka zdrowotna, w ustawowej wysokości i od prawidłowej podstawy wymiaru, faktycznie jest przekazywana na konto ZUS. W niektórych przypadkach wpływ na kwotę składki należnej do ZUS ma zaliczka na podatek PIT. Zależy to od poziomu dochodu ubezpieczonego. Ze względu na to, że składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od podatku dochodowego w wysokości nie wyższej niż 7,75 proc. podstawy wymiaru, także sama składka zdrowotna wyznacza poziom zaliczki do urzędu skarbowego. Przy obliczaniu obciążeń podatkowo-składkowych należy więc porównać wysokość obliczonej na ogólnych zasadach składki zdrowotnej z kwotą zaliczki na podatek, ale przed odliczeniem samej składki zdrowotnej. W praktyce może np. wystąpić sytuacja, gdy składka zdrowotna wyniesie 0 zł, bo dochód pracownika był na tyle niski, że nie wywołał obowiązku podatkowego.

Zerowy PIT dla młodych

Od 1 sierpnia 2019 r. w ustawie zdrowotnej znajduje się dodatkowy przepis, zgodnie z którym w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona od przychodu wolnego od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy, którą płatnik obliczyłby, gdyby przychód ubezpieczonego nie był zwolniony z tego podatku, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki. Regulacja ta dotyczy nowego zwolnienia podatkowego, które obowiązuje właśnie od 1 sierpnia br. Ulga polega na tym, że poza opodatkowaniem pozostają przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz umów-zleceń, zawartych z przedsiębiorstwami (działalność wykonywana osobiście), otrzymane przez podatnika do ukończenia 26. roku życia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym 85 528 zł. Limit będzie dotyczył przychodów uzyskanych od 1 stycznia 2020 r. W okresie od sierpnia do grudnia 2019 r. górna granica zwolnienia wynosi 35 636,67 zł. W tym jednak roku pracodawca zaprzestaje pobierać zaliczki na podstawie pisemnego oświadczenia złożonego przez pracownika, który deklaruje w nim, że spełnia warunki ulgi.
Zwolnienie tych przychodów od podatku nie ma wpływu na obowiązek w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz zdrowotnego z tytułu stosunku pracy i pokrewnych oraz umów-zleceń. Nadal tytuły te są obowiązkowe, co oznacza, że z wynagrodzenia objętego zwolnieniem z PIT odlicza się tylko należne składki społeczne i zdrowotną lub tylko zdrowotną, jeśli umowa-zlecenia w zbiegu z innymi tytułami podlega wyłącznie obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Zaliczka PIT nie występuje. Jednak nie oznacza to, że w ogóle nie trzeba jej obliczać. Będzie to konieczne, jeśli składka zdrowotna miałaby ulec obniżeniu. ZUS w wydanym komunikacie wyjaśnił, że osoby do 26. roku życia, objęte obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, których przychody zostały zwolnione z podatku dochodowego, nie korzystają ze zwolnienia ze składki na ubezpieczenie zdrowotne. Obliczana przez płatnika składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być porównana z wysokością zaliczki na podatek, którą płatnik obliczyłby, gdyby przychód ubezpieczonego nie był zwolniony od podatku. Jeśli obliczona składka jest wyższa od tej zaliczki, to składka jest obniżana do jej wysokości. W przeciwnym razie składka potrącana jest w pełnej wysokości z dochodu ubezpieczonego.

Pracodawca wypłaca zasiłek

W razie spowodowanej chorobą niezdolności pracownika do pracy za łącznie 33 (lub 14 u pracownika w wieku 50+) dni w roku kalendarzowym przysługuje mu od pracodawcy wynagrodzenie chorobowe ze środków pracodawcy. Począwszy od 34. dnia (15. dnia), pracownik nabywa prawo do zasiłku z ubezpieczenia społecznego. Na gruncie podatkowym wynagrodzenie chorobowe jest przychodem ze stosunku pracy, więc u młodych do 26. roku życia mieści się w ramach limitu zwolnienia. Inaczej jest z zasiłkami. Są one przychodami z innych źródeł i nie dotyczy ich zwolnienie z PIT. Jeżeli więc płatnikiem zasiłków jest zakład pracy, to jest on również płatnikiem zaliczek na podatek od wypłacanych świadczeń zasiłkowych.
Miesięczne zaliczki na podatek ustala się od dochodu, za który uważa się uzyskane w ciągu miesiąca przychody w rozumieniu art. 12 ustawy o PIT oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez płatnika, po odliczeniu kosztów uzyskania w wysokości określonej w art. 22 ust. 2 pkt 1 albo 3 lub w ust. 9 pkt 1‒3 ustawy o PIT (czyli od 1 października br. odpowiednio 250 zł, 300 zł lub koszty procentowe, np. za prace twórcze) oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenie społeczne.

Przychody z dwóch różnych źródeł

W przypadku gdy pracownik otrzymuje w ciągu miesiąca wynagrodzenie ze stosunku pracy i zasiłek chorobowy, a więc występują dwa różne rodzaje przychodów, to również składki powinny być obliczane od każdego z przychodów odrębnie (uchwała Sądu Najwyższego z 2 lutego 2016 r., sygn. akt III UZP 18/15). Wynagrodzenie chorobowe podlega wyłącznie składce zdrowotnej, a zasiłki nie podlegają w ogóle oskładkowaniu. Dlatego składkę od wynagrodzenia należy obliczyć według ogólnego wzoru i następnie sprawdzić, czy jest ona wyższa od zaliczki na podatek obliczonej wyłącznie od wynagrodzenia (tej hipotetycznej). Jeżeli składka zdrowotna jest wyższa od tak obliczonej zaliczki podatkowej, to obniża się ją do wysokości zaliczki. Natomiast oddzielnie należy obliczyć zaliczkę od samego zasiłku. ©℗
Ile do wypłaty ©℗
W październiku pracownik uzyska wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca oraz wynagrodzenie chorobowe stanowiące przychody ze stosunku pracy objęte zwolnieniem podatkowym oraz zasiłek ‒ przychód z innych źródeł. Obliczenie poszczególnych należności:
1) wynagrodzenie za pracę: 2700 zł : 30 = 90 zł 90 zł x 20 dni niezdolności do pracy = 1800 zł 2700 zł ‒ 1800 zł = 900 zł
2) wynagrodzenie chorobowe: 2761,28 zł : 30 = 92,04 zł 92,04 zł x 80 proc. = 73,63 zł 73,63 zł x 5 dni = 368,15 zł
3) zasiłek chorobowy: 73,63 zł x 15 dni = 1 104,45 zł
Stosując się do omawianej uchwały SN oraz uwzględniając zwolnienie podatkowe i nową normę kosztów uzyskania przychodów, obniżoną stawkę podatku oraz zmienioną kwotę zmniejszającą podatek, płatnik musi przygotować dwie listy wypłat i osobno rozliczyć oskładkowany przychód ze stosunku pracy, tj. wynagrodzenie, oraz zasiłek, który składkom nie podlega. Gdyby obliczyć zaliczkę na podatek od całego dochodu, składka zdrowotna nie przewyższyłaby zaliczki, a tym samym nie uległaby obniżeniu.
Lista nr 1 (podwyższone koszty uzyskania, PIT-2)
1. Wynagrodzenie za pracę 900 zł
1a. Wynagrodzenie chorobowe 368,15 zł
2. Składki na ubezpieczenia społeczne (poz. 1 x 13,71 proc.) 123,39 zł
3. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej (poz. 1 + poz. 1a ‒ poz. 2) 1144,76 zł
4. Składka zdrowotna: a) wyliczona (poz. 3 x 9 proc.) b) należna do ZUS po obniżeniu do hipotetycznej zaliczki PIT 103,03 zł 99,89 zł (patrz wiersz 8)
5. Przychód (poz. 1 + poz. 1a) 1268,15 zł
6. Koszty uzyskania przychodów 300 zł
7. Podstawa opodatkowania, po zaokrągleniu (poz. 5 ‒ poz. 2 ‒ poz. 6) 845 zł
8. Hipotetyczna zaliczka na podatek: (poz. 7 x 17 proc.) ‒ 43,76 zł 99,89 zł
9. Kwota do wypłaty (poz. 5 – poz. 2 – poz. 4b) 1044,87 zł
Lista nr 2
1. Zasiłek chorobowy 1104,45 zł
2. Zasiłek po zaokrągleniu do pełnych złotych 1104 zł
3. Zaliczka na podatek po zaokrągleniu (poz. 2 x 17 proc.) ‒ 43,76 zł 144 zł
4. Kwota do wypłaty (poz. 1 – poz. 3) 960,45 zł
Podstawa prawna
Art. 12, art. 21 ust. 1 pkt 148, art. 22 ust. 2 pkt 1 i 3, art. 22 ust. 9 pkt 1‒3, art. 31, art. 32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.).
Art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.).
Art. 81 ust. 1, 5 i 6, art. 82 ust. 2, art. 83 ust. 1 i 1a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1373 ze zm.).
Ustawa z 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych (Dz.U. poz. 1835).