Pominięci w testamencie członkowie najbliższej rodziny mogą uniknąć podatku od zachowku. Ale z ustawowymi odsetkami muszą podzielić się ze Skarbem Państwa.
To sedno najnowszych wyroków Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Sędziowie orzekli, że zachowek i odsetki to dwa odrębne świadczenia. Sam zachowek jest objęty podatkiem od spadków i darowizn i jeśli dotyczy najbliższej rodziny, jest objęty zwolnieniem podatkowym. Co innego odsetki, te stanowią przychód z innych źródeł i są opodatkowane podatkiem dochodowym (PIT).
Zachowek należy się członkom najbliższej rodziny pominiętym w testamencie. Prawo do niego mają zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki itd.) oraz jego małżonek. Jeżeli spadkodawca w chwili śmierci nie miał zstępnych, wówczas prawo do zachowku przysługuje jego małżonkowi oraz rodzicom. Wysokość zachowku opiewa zasadniczo na połowę wartości udziału spadkowego, jaki przypadałby przy dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jest małoletni, wówczas zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego.
Zachowek jest opodatkowany na takich samych zasadach jak spadek. To oznacza, że osobom z najbliższej rodziny (małżonek, zstępni, wstępni, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha) przysługuje zwolnienie z daniny, jeśli spełnią ustawowe warunki (art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Unikną więc podatku, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy zgłoszą nabycie zachowku w urzędzie skarbowym. Termin ten liczy się od daty otrzymania pieniędzy.
Jedna ze spraw rozpatrzonych przez warszawski WSA dotyczyła podatniczki, która po latach sądowych sporów otrzymała zachowek po dziadku. Sąd zasadził na jej rzecz sporną kwotę wraz z ustawowymi odsetkami.
O otrzymaniu tych pieniędzy kobieta powiadomiła urząd skarbowy. Uważała jednak, że całość jest zwolniona z podatku.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził, że skoro podatniczka w ciągu 6 miesięcy zgłosiła nabycie zachowku do urzędu, to przysługuje jej zwolnienie z podatku od spadków i darowizn.
Nie zgodził się z nią natomiast co do odsetek. Zwrócił uwagę na to, że nie zostały one wymienione w ustawie o podatku od spadków i w związku z tym nie są objęte tym podatkiem. Tym samym nie mają do nich zastosowania również zwolnienia i ulgi przewidziane w tej ustawie.
Wyjaśnił, że odsetki to przychód z innych źródeł i są one objęte podatkiem dochodowym od osób fizycznych (interpretacja z 3 października 2018 r., sygn. 0111-KDIB4.4015.114. 2018.2.AD).
Tak samo orzekł WSA w Warszawie. Co prawda bez należności głównej (zachowku) odsetki by nie powstały, ale – jak wyjaśniła sędzia Matylda Arnold-Rogiewicz – nie oznacza to, że w świetle prawa podatkowego podlegają one tym samym regułom opodatkowania co świadczenie główne.
– Gdyby ustawodawca chciał opodatkować zachowek wraz z odsetkami za zwłokę podatkiem od spadków i darowizn, to wyraźnie wskazałby to w art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawy – stwierdziła sędzia.
Dodała, że wcześniej orzecznictwo w sprawie odsetek od należności głównej było inne, korzystne dla podatników, ale zmieniło się po uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 czerwca 2016 r. (sygn. akt II FPS 2/16). Dotyczyła ona opodatkowania odsetek za nieterminowe uiszczenie ceny za zbyte akcje, ale znaczenie i skutki tej uchwały są dużo szersze.
Tak samo orzekł warszawski sąd następnego dnia. W tej sprawie podatniczka użyła innej argumentacji. Twierdziła, że odsetki należy traktować tak samo jak odszkodowanie, czy zadośćuczynienie otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT są one zwolnione z podatku.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał jednak, że nie można utożsamiać odsetek z odszkodowaniem, zadośćuczynieniem czy też innym świadczeniem (naprawieniem szkody). Co prawda odsetki mają związek z należnością główną (zachowkiem), ale źródło ich powstania jest inne – tłumaczył organ.
W tej sprawie również WSA w Warszawie zgodził się z fiskusem.
Uzasadniając wyrok, sędzia Jacek Kaute wyjaśnił, że co prawda w ustawie o PIT są wymienione zwolnienia odsetek z podatku, ale są one wprost wskazane w przepisach. – Nie ma wśród nich zwolnienia dla odsetek od odszkodowań przyznanych na podstawie wyroku sądu, w tym również zachowku – zwrócił uwagę sędzia Kaute.

orzecznictwo

Wyroki WSA z 18 września 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 2946/18, III SA/Wa 2947/18, oraz z 19 września 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 2/19. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia