Naczelny Sąd Administracyjny znów odpowiadał na pytania w sprawie przedawnienia w podatkach. W składzie siedmiu sędziów zajmował się 18 marca sprawą biegu przedawnienia w związku z ewentualnie niewłaściwym doręczeniem zawiadomienia. Z pytaniem zwrócili się sędziowie NSA rozpatrujący skargę kasacyjną (sygn. akt I FSK 657/16) od wyroku WSA w Łodzi z 14 grudnia 2015 r. (sygn. akt I SA/Łd 1032/15).
WSA oddalił w tym wyroku skargę spółki na decyzję dyrektora izby skarbowej w sprawie podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2009 r. Siedmiu sędziów miało zaś rozstrzygnąć: czy dla skuteczności zrealizowania obowiązku wynikającego z art. 70c ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa zawiadomienie, o którym mowa w tym przepisie należy doręczyć bezpośrednio podatnikowi czy jego pełnomocnikowi, który został ustanowiony w postępowaniu kontrolnym lub podatkowym, nawet jeżeli zawiadomienia tego dokonuje organ podatkowy, przed którym nie toczy się żadne postępowanie z udziałem pełnomocnika strony i czy uchybienie w realizacji powyższego obowiązku powinno być badane przez pryzmat jego wpływu na wynik sprawy czy jako brak ziszczenia się materialnoprawnego skutku przewidzianego w art. 70 par. 6 pkt 1 ordynacji podatkowej?
W uchwale o sygn. I FPS 3/18 NSA stwierdził, że zawiadomienie takie należy dostarczyć pełnomocnikowi, a jeśli się to nie stanie, to: „Uchybienie w realizacji powyższego obowiązku winno być traktowane jako brak ziszczenia się materialnoprawnego skutku przewidzianego w art. 70 par. 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej”, czyli bieg przedawnienia nie rozpoczyna się lub nie zawiesza. I wszystko jasne: trzeba zawiadamiać pełnomocnika, a nie podatnika. W tej konkretnej sprawie istotne było, że pełnomocnik nie był ustanowiony w tym konkretnym postępowaniu.
Istotne? Dla sprawy na pewno, w innym przypadku pewnie zresztą nie trafiłaby ona tak wysoko. A dla systemu? Już jakby mniej. Będą koszty, bo bieg przedawnienia nie zostanie wstrzymany także wobec tych podatników, którzy powinni byli podatek zapłacić, ale nie zawiadomiono ich pełnomocników. Czyli „mieli szczęście”. W przeciwieństwie do tych, którzy podatki płacą, ale organy skarbowe wszczynają (tym razem poprawnie) wobec nich postępowanie w sprawie przestępstwa karno-skarbowego, nie przedstawiając przy tym nawet jakichkolwiek dowodów uzasadniających taki krok. Bo według naszego prawa wszczęcie postępowania wstrzymuje bieg przedawnienia i na tym stanowisku stoją sądy administracyjne, które rozważają takie kwestie jak poprawność zawiadomienia, a nie słuszność wszczęcia postępowania.
Według Fundacji Praw Podatnika taką uchwałą NSA kontynuuje utrwalanie w społecznej świadomości ciągle dominującego, ale błędnego i bardzo szkodliwego poglądu, że przedawnienie jest swoistym prezentem od państwa dla unikających płacenia podatków. Fundacja występowała w charakterze uczestnika postępowania i wskazała w nim, że zgodne z zasadami państwa prawa są dwie możliwości interpretacji przepisu art. 70 par. 6 pkt 1 ordynacji podatkowej: albo postępowanie karne skarbowe nie może w ogóle wpływać na zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego i potrzebna jest interwencja Trybunału Konstytucyjnego, albo zasadność wszczęcia postępowania karnego skarbowego musi być przedmiotem kontroli sądu administracyjnego pod kątem braku cech pozorności, co jest możliwe tylko wtedy, gdy zawiadomienie będzie zawierało dowody wykluczające pozorność wszczęcia postępowania.
I tu pojawia się nowość. Jaskółki zmian można upatrywać w wystąpieniu sędziego Jana Rudowskiego. Przewodniczący składu podkreślił, że argumenty fundacji są zbyt poważne, aby sąd się do nich nie odniósł, jednak ze względów proceduralnych nie mógł tego zrobić na tym posiedzeniu. Do tej pory sądy nie były skore do takich ocen. Ani sędziowie, którzy orzekają „bezpiecznie” – zgodnie z literą prawa, nie wnikając w jego sensowność lub jej brak.
O mechanizmie zawieszania przedawnienia pisaliśmy w „Prawniku” dwa tygodnie temu, zapowiadając zajęcie się przez siedmioosobowy skład NSA tą sprawą („Przedawnienie powraca do NSA”, DGP z 12 marca 2019 r.).