Podatkowy charakter czynności powierniczych nie doczekał się w polskim prawie podatkowym osobnych uregulowań, poza nielicznymi wyjątkami. Jak prawidłowo rozliczać tego typu czynności?



Czynność powiernicza to taka czynność, gdzie powiernik (osoba fizyczna lub prawna) działa w swoim imieniu, ale na rachunek beneficjenta. Skutki prawne dotyczą zatem beneficjenta. Dla przykładu za powiernika można uznać komisanta, który działa w swoim imieniu, ale na rachunek komitenta. Wydaje się jednak, że generalne uregulowanie takich czynności nie jest potrzebne, chyba żeby ewentualnie uniknąć wątpliwości w praktyce. W doktrynie przyjmuje się, że czynności powiernicze powinny być traktowane jako neutralne dla celów podatkowych dla powiernika. Ewentualne konsekwencje podatkowe umowy powierniczej dotyczyć powinny nie powiernika, lecz podmiotu powierzającego ich wykonanie. Takie stanowisko zajął m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 9 listopada 2004 r. (sygn. akt III SA 3031/03), w którym stosunek powiernictwa porównał do umowy komisu i stwierdził wprost, że nie można przychodu ze sprzedaży powierniczej traktować jako przysporzenia zleceniobiorcy-powiernika. Za dochód skarżącego (powiernika) uznać należy zatem wyłącznie prowizję. Natomiast kosztów powierniczego nabycia udziałów oraz kosztu i przychodu z powierniczego zbycia udziału nie rozpoznaje się w rozliczeniu podatkowym u zleceniobiorcy-powiernika, ale u zleceniodawcy-powierzającego.
Przedstawione stanowisko uznać należy za prawidłowe. Argumentem na poparcie tego stanowiska może być chociażby tylko fakt, że powierzenie powiernikowi środków pieniężnych niezbędnych dla dokonania czynności określonej w umowie powierniczej, jak i samo wykonanie czynności powierniczej przez powiernika nie mają charakteru definitywnego. Powierniczy charakter tego typu czynności wskazuje na tymczasowość czynności oraz niejako wymusza zwrot powierzonych środków bądź ich ekwiwalentu (nabytego w wykonaniu czynności powierniczej) na rzecz podmiotu powierzającego. Brak takiego definitywnego charakteru uniemożliwia przypisanie czynnościom powierniczym jakichkolwiek skutków podatkowych dla powiernika oraz nakazuje przyjąć, że skutki takich czynności dotyczyć będą bezpośrednio podatnika powierzającego.