Spółka z o.o. została pozwana przez kontrahenta o odszkodowanie za nienależycie wykonaną usługę. Jak zaksięgować rozliczenie utworzonej wcześniej rezerwy na przewidywane skutki procesu sądowego? Czy utworzona rezerwa jest kosztem podatkowym dla spółki z o.o.?
Tworzenie rezerw jest działaniem wynikającym z ustawy o rachunkowości, a w szczególności z zasady ostrożności. Wynika z niej konieczność wykazywania w księgach rachunkowych uprawdopodobnionych kosztów oraz aktualizowania zobowiązań zarejestrowanych w księgach w realnej wysokości. Za rezerwy uznaje się kwoty zobowiązań, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne. Rezerwy tworzy się na:
  • zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego;
  • przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia lub zawarto w tej sprawie wiążące umowy, a plany restrukturyzacji pozwalają w sposób wiarygodny oszacować wartość tych przyszłych zobowiązań.
Jeśli istnieje duże prawdopodobieństwo przegrania sprawy sądowej i zasądzenia na rzecz kontrahenta jakiejś kwoty, to zasadne jest utworzenie rezerwy na przewidywane skutki postępowania sądowego. Skutkiem postępowania będzie właśnie konieczność zapłaty dochodzonej kwoty, często również z odsetkami. Utworzona rezerwa powinna dotyczyć zatem w takim przypadku wartości roszczenia głównego, odsetek, a także koniecznych do zapłaty po przegranej kosztów sądowych.
Utworzenie rezerwy na przewidywane skutki toczącego się postępowania sądowego powinno zostać zaksięgowane w poniższy sposób:
a) kwota roszczenia i koszty sądowe: strona Wn konta 761 „Pozostałe koszty operacyjne” oraz strona Ma 841 „Rezerwy”,
b) odsetki: strona Wn konta 751 „Koszty finansowe” oraz strona Ma konta 841 „Rezerwy”.
W przypadku gdy utworzona przez jednostkę rezerwa przewyższy zasądzone sądownie kwoty, nadwyżkę należy rozwiązać, odpowiednio zaliczając ją w ciężar pozostałych przychodów operacyjnych, przychodów finansowych lub zysków nadzwyczajnych. Gdyby jednak okazało się, że wysokość rezerwy nie pokryje w całości zasądzonych kwot, wartości niepokryte rezerwą zalicza się w ciężar kosztów okresu bieżącego.
Rezerw nie uważa się za koszty uzyskania przychodów, jeśli obowiązek ich utworzenia w ciężar kosztów nie wynika z innych ustaw. W ustawie o CIT zastrzeżono, że rezerwy utworzone zgodnie z ustawą o rachunkowości nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Taka kwalifikacja wynika z tego, że tworzenie rezerw w księgach rachunkowych jest wynikiem realizacji zasady ostrożności, a spółki, ujawniając ryzyko i istniejące zagrożenia, urealniają swoje wyniki finansowe. W świetle przepisów bilansowych rezerwy są tylko szacunkami i dlatego do momentu niezrealizowania się przewidywanego ryzyka nie mogą być uznawane za koszt podatkowy.
W trakcie sporu i po jego rozstrzygnięciu
Spółka z o.o. została pozwana przez kontrahenta o odszkodowanie w kwocie 15 000 zł za nienależycie wykonaną usługę. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że spółka może przegrać sprawę w sądzie. Koszty postępowania sądowego wynoszą 2000 zł, natomiast odsetki za zwłokę w zapłacie żądanej kwoty do dnia bilansowego (31 grudnia 2018 r.) oszacowano na 800 zł.
Jednostka utworzyła rezerwę na przyszłe zobowiązanie w kwocie:
– kwota roszczenia: 15 000 zł,
– koszty postępowania sądowego: 2000 zł,
– odsetki od terminu płatności do dnia bilansowego 800 zł.
W marcu 2019 r. zasądzono na rzecz kontrahenta odszkodowanie w wysokości 12 000 zł, koszty sądowe w wysokości 1500 zł oraz odsetki w wysokości 800 zł. Zasądzoną kwotę spółka przelała na rachunek bankowy kontrahenta.
Ewidencja księgowa w 2018 r.
1. PK – utworzenie rezerwy na dzień bilansowy na kwotę roszczenia 15 000 zł i koszty postępowania sądowego 2000 zł: strona Wn konto „Pozostałe koszty operacyjne” oraz strona Ma konto „Rezerwy”.
2. PK – utworzenie rezerwy na kwotę odsetek kwota 800 zł: strona Wn konto „Koszty finansowe” oraz strona Ma konto „Rezerwy”.
Ewidencja księgowa w marcu 2019 r.
1. WB – zapłata zasądzonej kwoty 14 300 zł: strona Wn konto „Pozostałe rozrachunki” oraz strona Ma konto „Rachunek bieżący”.
2. PK – wykorzystanie rezerwy związanej z główną kwotą roszczenia oraz kosztami sądowymi – zasądzone w kwocie niższej od utworzonej rezerwy:
a) zasądzona kwota roszczenia głównego i kosztów sądowych kwota 13 500 zł: strona Wn konto „Rezerwy” oraz strona Ma konto „Pozostałe rozrachunki”,
b) rozliczenie rezerwy przewyższającej kwotę roszczenia głównego 3500 zł: strona Wn konto „Rezerwy” oraz strona Ma konto „Pozostałe przychody operacyjne”.
3. Wykorzystanie rezerwy związanej z odsetkami za zwłokę – zasądzonej w kwocie równej kwocie rezerwy 800 zł: strona Wn konto „Rezerwy” oraz strona Ma konto „Pozostałe rozrachunki”.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 395 ze zm.).
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.).