Dziś prezentujemy komentarz do przepisów ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 644 ze zm.). Z uregulowanym w tym akcie podatkiem mamy do czynienia zdecydowanie rzadziej niż z innymi daninami. Każda osoba fizyczna jako konsument codziennie ponosi ciężar ekonomiczny podatków, płacąc je w cenach nabywanych świadczeń. Oprócz takich pośrednich danin co jakiś czas musimy oddać fiskusowi część swojego majątku w ramach podatków bezpośrednich.
Daniną o charakterze bezpośrednim, z którą najczęściej się spotykamy, jest podatek dochodowy. W zależności od tego, jak zarobkujemy, podatek taki musimy zapłacić samodzielnie, w ramach samoobliczenia lub za pośrednictwem płatnika. Innym podatkiem bezpośrednim jest właśnie podatek od spadków i darowizn. Nie można o nim zapominać niezależnie od tego, czy obowiązek jego zapłaty wynika z radosnych zdarzeń (np. darowizna w postaci prezentu z okazji ślubu) czy smutnych (spadek otrzymany w związku ze śmiercią bliskiej osoby). Co ważne, należy pamiętać o tej daninie nie zawsze tylko po to, by ją zapłacić. Niekiedy dopełnienie obowiązków wynikających z przepisów podatkowych pozwala na uniknięcie konieczności odprowadzenia daniny.
Warto zwrócić uwagę na to, że podatek od spadków i darowizn jest jedną z tych danin, które bardzo często są krytykowane nie tylko w Polsce.
Przy czym w poszczególnych systemach podatkowych występują różne modele podatku od spadków i darowizn. W zależności od przyjętych przez dane państwo rozwiązań danina ta jest obliczana według bardzo wysokich (kilkudziesięcioprocentowych) stawek lub ma charakter iście symboliczny, ewentualnie została całkowicie zniesiona.
Należy stwierdzić, że na tle innych państw polski ustawodawca zastosował rozwiązanie kompromisowe. Nie dość bowiem, że stawka nie jest porażająco wysoka (chociaż nie nazwałbym jej niską), to co do zasady ma ona charakter progresywny. Przy obliczaniu podatku bierze się pod uwagę powiązania i stopień pokrewieństwa pomiędzy stronami czynności podlegającej opodatkowaniu. Oprócz tego część podatników zastosuje zwolnienia, które niekiedy są uzależnione od realizacji dodatkowego obowiązku (niezbyt uciążliwego, ale jeżeli podatnik o nim zapomni, wówczas utraci prawo do zwolnienia).
Tym, co trzeba wyraźnie podkreślić, jest fakt, że podatek od spadków i darowizn jest daniną o charakterze absolutnie niegospodarczym, a jego podatnikami mogą być wyłącznie osoby fizyczne. Paradoksalnie to właśnie incydentalny charakter tego podatku powinien stanowić zachętę do zapoznania się z poniższym komentarzem. Stwierdzeniem, że brak znajomości prawa to truizm, akurat w przypadku podatku od spadków i darowizn warto się posłużyć. Niejednokrotnie bowiem w praktyce okazuje się, że brak podstawowych informacji o tej daninie powoduje, że spadkobierca czy obdarowany musi płacić podatek od spadków i darowizn, chociaż dopełniwszy warunków określonych w ustawie z łatwością mógł tego uniknąć – gdyby tylko wiedział, jakie wymagania trzeba spełnić.
