Zasady odliczenia wydatków na zakup lekarstw wciąż są przedmiotem licznych nieporozumień i prowadzą do kosztownych błędów w zeznaniach. Przede wszystkim trzeba pamiętać, że jest to część ulgi rehabilitacyjnej, a zatem nie każdy może dokonać takich odpisów.
Ulga na zakup leków, podobnie jak inne odliczenia rehabilitacyjne, przysługuje wyłącznie osobom niepełnosprawnym oraz podatnikom, na utrzymaniu których znajdują się określone osoby niepełnosprawne.
Nie jest to jednak warunek jedyny. Lekarz specjalista powinien bowiem stwierdzić, że osoba niepełnosprawna powinna stosować stale lub czasowo określone leki.

Leki tak, plastry nie

Nie będą podlegały odliczeniu od dochodu z tytułu wydatków rehabilitacyjnych wydatki na nabycie środków niespełniających cech wskazanych w definicji leku bądź takie, które są wyłączone spod jej zakresu przez prawo farmaceutyczne. Nie będzie można odliczyć np. materiałów opatrunkowych czy higienicznych. Potwierdził to np. naczelnik Urzędu Skarbowego Łódź-Widzew w interpretacji z 21 czerwca 2005 r. (nr IX-005/237/Z/K/05), który stwierdził, że materiały opatrunkowe zgodnie z przyjętymi definicjami w prawie farmaceutycznym nie są sprzętem, urządzeniem czy narzędziem technicznym niezbędnym w rehabilitacji. Materiały opatrunkowe ułatwiają życie osobom niepełnosprawnym i współdomownikom takich osób, ale ich zakup nie został wymieniony w katalogu wydatków na cele rehabilitacyjne określonym w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Ale uwaga. Leki zalecone osobie niepełnosprawnej przez lekarza specjalistę niekoniecznie muszą być lekami związanymi z tą niepełnosprawnością. Przekonuje o tym sprawa rozstrzygnięta przez Urząd Skarbowy Warszawa Praga 5 kwietnia 2007 r. (nr 1434/SD-DF/415/3a/AP/07). Urząd rozpatrywał przypadek podatniczki, która ma orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności z powodu częściowej utraty wzroku oraz niepełnosprawności ruchowej. Podatniczka ponosiła wydatki na zakup leków związanych z chorobą serca, na którą leczy się od wielu lat u kardiologa. Pytanie dotyczyło możliwości odliczenia od dochodu w ramach ulgi na cele rehabilitacyjne wydatków poniesionych na zakup leków zaleconych przez lekarza specjalistę. W odpowiedzi urząd uznał, że podatniczka, jako osoba niepełnosprawna zaliczona do II grupy inwalidztwa, w stosunku do której orzeczono umiarkowany stopień niepełnosprawności, może odliczyć od dochodu wydatki na zakup leków w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł pod warunkiem posiadania dowodów ich nabycia oraz zaświadczenia lekarskiego o konieczności stosowania tych leków.

Nadwyżka ponad 100 zł

To jeszcze nie koniec warunków, od spełnienia których uzależnione jest prawo do odliczenia w ramach ulg rehabilitacyjnych wydatków poniesionych na zakup leków. Trzeba pamiętać, że odliczenie to jest ulgą limitowaną, ale limitowaną w bardzo specyficzny sposób. Zamiast bowiem określać poprzez limit, ile maksymalnie można odliczyć od dochodu, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych określa, ile trzeba wydać w ciągu miesiąca na zakup leków, aby o jakimkolwiek odliczaniu wydatków na zakup leków w ogóle mogła być mowa.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, aby móc dokonać odliczenia, kwota faktycznie wydatkowana na ten cel w danym miesiącu musiała być w 2007 roku wyższa niż 100 zł.
Jeżeli wszystkie konieczne warunki zostaną przez podatnika spełnione, może on odliczyć w zeznaniu rocznym od wykazanego w nim dochodu (lub przychodu) kwoty wydatkowane na zakup leków w części przekraczającej 100 zł miesięcznie. Dowodem poniesienia wydatku jest w takim przypadku wydana przez aptekę faktura. I tu ważna uwaga. Faktura musi wyraźnie wskazywać, że chodzi o zakup leków. Brak takiego wskazania może oznaczać utratę prawa do odliczenia.
WAŻNE!
Leki zalecone osobie niepełnosprawnej niekoniecznie muszą wiązać się z tą niepełnosprawnością, co wynika z interpretacji fiskusa

Jednoznaczna faktura

Przekonuje o tym rozpatrywany przez organy podatkowe przypadek podatniczki z orzeczoną drugą grupą niepełnosprawności, która leczy się na wirusowe zapalenie wątroby typu C połączone z marskością wątroby w Centralnym Szpitalu Klinicznym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Leczenie to polega głównie na zażywaniu drogiego leku, które odbywa się w szpitalu. Do końca 2005 roku lek ten był podawany podatniczce na koszt szpitala, ale od 2006 roku za lek ten zmuszona jest ona płacić. Płatności dokonuje w kasie szpitala. Odpłatność dotyczy wyłącznie zapłaty za lek. Po dokonaniu opłaty szpital wystawiał podatniczce fakturę VAT. Pomimo że odpłatność dotyczy wyłącznie leku, w treści wystawionej faktury szpital wpisywał: hospitalizacja na oddziale chorób wewnętrznych i hepatologii. Odpowiadając na pytanie o możliwość odliczenia takiego wydatku w ramach ulgi rehabilitacyjnej, Urząd Skarbowy w Krośnie w interpretacji z 8 maja 2007 r. (nr US PDF/415-26/07) uznał, że nie jest to możliwe. Jak tłumaczył, warunkiem koniecznym do dokonania odliczenia w ramach wydatków na cele rehabilitacyjne, wydatków na zakup leków jest posiadanie dokumentów stwierdzających ich poniesienie. Faktury VAT wystawione dla podatniczki przez szpital dokumentowały natomiast poniesienie wydatku za hospitalizację na oddziale chorób wewnętrznych i hepatologii, a tego typu wydatek nie został wymieniony wśród wydatków uznawanych za poniesione na cele rehabilitacyjne. Dlatego urząd uznał, że podatniczka nie posiada dokumentu stwierdzającego poniesienie wydatków na zakup leków. Tymczasem udokumentowanie wydatkowania środków na zakup leków jest warunkiem niezbędnym, aby móc dokonać odliczenia z tego tytułu.
ZAŚWIADCZENIE OD LEKARZA
Dowodem potwierdzającym konieczność stałego lub okresowego stosowania określonych leków jest zaświadczenie lekarskie. Trzeba pamiętać, że czasowe lub okresowe stosowanie danego leku musi być zalecone przez lekarza specjalistę, a nie jakiegokolwiek lekarza. Organy podatkowe bardzo rygorystycznie podchodzą do tego wymagania i nie pozwalają na odliczenia od dochodu wydatków poniesionych na zakup leków przepisanych przez lekarzy internistów (np. leków na nadciśnienie).
SPOSÓB ODLICZEŃ
Odliczeniu podlegają tylko te wydatki, które w skali miesiąca przekraczają 100 zł. Kwotę odliczenia oblicza się w ten sposób, że od kwoty faktycznie wydatkowanej w danym miesiącu odejmowane jest 100 zł. Wyliczona w ten sposób różnica stanowi kwotę podlegającą odliczeniu. Oczywiście, operację taką należy powtórzyć dla każdego miesiąca, w którym kupowane były leki. Jeśli zakup leków został dofinansowany, konieczne także jest pomniejszenie tych wydatków, których dotyczy takie dofinansowanie, o kwotę tego dofinansowania. Dopiero tak ustalona kwota wydatku powinna być odniesiona do stuzłotowego limitu. Po zsumowaniu nadwyżek z poszczególnych miesięcy otrzymujemy kwotę do odliczenia w zeznaniu podatkowym. Tak wyliczona kwota ujmowana jest najpierw w sumie odliczeń rehabilitacyjnych, wykazywanych w załączniku PIT-O, a następnie łącznie z innymi ulgami w zeznaniu.
PRZYKŁAD:USTALENIE ODLICZENIA
Podatnik ma na utrzymaniu niepełnosprawną jedenastoletnią córkę. W styczniu 2007 r. lekarz zajmujący się rehabilitacją córki podatnika stwierdził, że stan jej zdrowia wymaga stałego stosowania drogich leków. Każda kolejna porcja tych leków wystarcza na kontynuowanie leczenia przez kolejne dwa miesiące, stąd ich zakupu podatnik dokonywał w takich właśnie odstępach czasu. Wydatki na zakup leków kształtowały się w 2007 roku w sposób następujący: w styczniu i marcu podatnik wydał po 88 zł. W maju wydatki na ten cel wyniosły 215 zł, zaś w lipcu 225 zł. We wrześniu, listopadzie i grudniu wydatki te wyniosły już po 190 zł. W sumie w całym 2007 roku na zakup lekarstw dla niepełnosprawnej córki wydano 1206 zł. Powstaje pytanie, jaką część tych wydatków podatnik będzie mógł odliczyć od dochodu w zeznaniu rocznym za 2007 rok.
Odliczeniu podlega tylko ta część wydatków poniesionych w danym miesiącu na zakup leków, która przekracza 100 zł. W związku z tym w przypadku wydatków dokonanych w styczniu i marcu podatnik niczego nie odliczy. W każdym z tych miesięcy wydatki na zakup lekarstw dla niepełnosprawnej córki były niższe niż 100 zł. Natomiast z kwoty wydatków poniesionych w pozostałych miesiącach 2007 roku odliczeniu będzie podlegało odpowiednio: za maj 115 zł (215 zł -100 zł = 115 zł), za lipiec 125 zł (225 zł - 100 zł = 125 zł), za wrzesień, listopad i grudzień po 90 zł (190 zł - 100 zł = 90 zł). Łącznie podatnik odliczy od dochodu w zeznaniu podatkowym za 2007 rok 510 zł (115 zł + 125 zł + [3 x 90 zł] = 240 zł + 270 zł = 510 zł), a więc tylko część wydatków poniesionych na zakup leków.
PRZYKŁAD:ZWROT WYDATKÓW PRZEZ BYŁY ZAKŁAD
Podatnik jest inwalidą, któremu lekarz zalecił stałe stosowanie leku, kosztującego 1000 zł. W ramach programu osłon socjalnych prowadzonego przez zakład pracy, w którym przed przejściem na rentę zatrudniony był podatnik, były pracodawca postanowił dofinansowywać zakup leków. W związku z tym podatnik otrzymuje każdego miesiąca zwrot 90 proc. ceny leku, czyli 900 zł. W tej sytuacji podatnik nie skorzysta z możliwości odliczenia od dochodu wydatków na leki. Wydatki podatnika na zakup lekarstw były w każdym miesiącu wyższe niż wspomniane wcześniej 100 zł limitu ulgi. W każdym miesiącu roku podatkowego nadwyżka, którą podatnik mógłby odliczyć, wynosiła 900 zł (1000 zł - 100 zł = 900 zł). Ze względu jednak na to, że podatnik otrzymał częściowy zwrot wydatków poniesionych na zakup leków, z odliczenia nie będzie mógł skorzystać. Po uwzględnieniu zwrotu z byłego zakładu pracy kwota rzeczywiście sfinansowanych przez podatnika wydatków wyniosła zaledwie 100 zł. W każdym miesiącu wolno odliczyć tylko nadwyżkę ponad 100 zł. A zatem podatnik nie będzie miał prawa do odliczenia. Jest tak dlatego, że wydatki finansowane z kieszeni podatnika nie przekraczają w żadnym z miesięcy 100 zł.
PRZYKŁAD:ZALECENIA SPECJALISTY
Podatniczka jest osobą niepełnosprawną z orzeczoną drugą grupą inwalidztwa. W 2007 roku przeszła ona operację przeszczepu wątroby i w związku z tym musiała przyjmować wiele lekarstw, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wśród nich były lekarstwa zapobiegające odrzuceniu przeszczepionej wątroby, leki przeciwzapalne, przeciwbakteryjne. Każdy z leków przepisanych przez lekarzy jest dla podatniczki niezbędny, aby przeszczep został utrzymany. Aby uniknąć jego odrzucenia przez organizm kobieta musiała przyjmować leki likwidujące stany zapalne i infekcje, leki osłonowe, zapobiegające odrzuceniu przeszczepionej wątroby. W przypadku posiadania orzeczenia o niepełnosprawności, ponoszenia wydatków na zakup leków oraz posiadania dokumentu stwierdzającego, że określone leki osoba niepełnosprawna powinna stosować stale lub czasowo (dokument potwierdzony przez lekarza specjalistę), podatniczka będzie mogła skorzystać z ulgi z tytułu wydatków na zakup lekarstw. O tym, które leki podatniczka musi stosować stale lub okresowo, decyduje lekarz specjalista. Organ podatkowy podczas weryfikacji odliczeń będzie się opierał na zaświadczeniu wydanym przez lekarza. Nie ulega jednak wątpliwości, że zakup lekarstw związany ze schorzeniem tej podatniczki podlega odliczeniu w zeznaniu rocznym.
PRZYKŁAD:ZWROT Z PROGRAMU SOCJALNEGO
Podatnik jest inwalidą I grupy. Jego lekarz zalecił mu stałe stosowanie zagranicznego leku, którego zakup kosztuje podatnika każdego miesiąca 210 zł. W ramach programu osłon socjalnych prowadzonego przez zakład pracy pracodawca podatnika postanowił dofinansowywać zakup tego lekarstwa. W związku z tym podatnik otrzymuje każdego miesiąca zwrot 10 proc. ceny leku. Przy cenie leku wynoszącej 210 zł, zwrot wynosi zatem 21 zł (210 zł x 0,1 = 21 zł). Mimo to wydatki podatnika na zakup lekarstw były w każdym miesiącu wyższe niż 100 zł. W każdym miesiącu roku podatkowego nadwyżka, którą podatnik mógłby odliczyć, wynosi 110 zł (210 zł - 100 zł = 110 zł). Ze względu jednak na to, że podatnik otrzymał częściowy zwrot wydatków poniesionych na zakup leków, odliczyć będzie mógł nie całą nadwyżkę, ale tylko tę jej część, która zostanie po odjęciu zwrotu otrzymanego z byłego zakładu pracy. W konsekwencji 110 zł nadwyżki pomniejszone o 21 zł zwrotu da nam 89 zł. Kwota do odliczenia wynosi więc za każdy miesiąc 89 zł. A zatem w zeznaniu za 2007 rok podatnik może odliczyć 1068 zł.

Wyciąg z ustawy o PIT

Wyciąg z ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osob fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.)
Art. 26. 1. Podstawę obliczenia podatku, z zastrzeżeniem art. 24 ust. 3, art. 29-30c oraz art. 30e, stanowi dochód ustalony zgodnie z art. 9, art. 24 ust. 1, 2, 4, 4a-4e, ust. 6 lub art. 24b ust. 1 i 2, lub art. 25, po odliczeniu kwot:
[...]
6) wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne,
[...]
7a. Za wydatki, o których mowa w ust. 1 pkt 6, uważa się wydatki poniesione na:
1) adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
2) przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
3) zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,
4) zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
5) odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym,
6) odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne,
7) opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł,
8) utrzymanie przez osoby niewidome, o których mowa w pkt 7, psa przewodnika - w wysokości nie przekraczającej w roku podatkowym kwoty określonej w pkt 7,
9) opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa,
10) opłacenie tłumacza języka migowego,
11) kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25 roku życia,
12) leki - w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo),
13) odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
a) osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,
b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 - również innymi środkami transportu niż wymienione w lit. a),
14) używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł,
15) odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:
a) na turnusie rehabilitacyjnym,
b) w zakładach, o których mowa w pkt 6,
c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży, o których mowa w pkt 11.
7b. Wydatki, o których mowa w ust. 7a, podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.
7c. Wysokość wydatków na cele określone w ust. 7a ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie, z wyjątkiem wydatków, o których mowa w ust. 7a pkt 7, 8 i 14.
7d. Warunkiem odliczenia wydatków, o których mowa w ust. 7a, jest posiadanie przez osobę, której dotyczy wydatek:
1) orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub
2) decyzji przyznającej rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
3) orzeczenia o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów.
7e. Przepisy ust. 7a-7d i ust. 7g stosuje się odpowiednio do podatników, na których utrzymaniu pozostają następujące osoby niepełnosprawne: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe - jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają kwoty 9120 zł.
7f. Ilekroć w przepisach ust. 7a jest mowa o osobach zaliczonych do:
1) I grupy inwalidztwa - należy przez to rozumieć odpowiednio osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:
a) całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji albo
b) znaczny stopień niepełnosprawności,
2) II grupy inwalidztwa - należy przez to rozumieć odpowiednio osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:
a) całkowitą niezdolność do pracy albo
b) umiarkowany stopień niepełnosprawności.
7g. Odliczenie, o którym mowa w ust. 1 pkt 6, może być dokonane również w przypadku, gdy osoba, której dotyczy wydatek, posiada orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do 31 sierpnia 1997 r.
[...]
13a. Wydatki na cele określone w ust. 1 podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub nie zostały odliczone od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym lub od dochodu na podstawie ustawy z 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym.
[...]