Międzynarodowy kryzys gospodarczy i towarzyszące mu osłabienie polskiej waluty są przyczyną poważnych problemów finansowych przedsiębiorców, którzy zawarli umowy umożliwiające im korzystanie z instrumentów pochodnych, m.in. z tzw. opcji walutowych. Jakie podatkowe konsekwencje dla przedsiębiorców wynikają z zawarcia takich umów?
dr JANUSZ MARCINIUK
doradca podatkowy Marciniuk i Wspólnicy
Ogólnie rzecz biorąc, wskutek zawarcia umowy na opcje walutowe, nabywca opcji uzyskuje prawo do nabycia (opcja call) lub sprzedaży (opcja put) w określonym terminie określonej ilości waluty po określonym z góry kursie wymiany, natomiast wystawca opcji zobowiązuje się odpowiednio dokonać sprzedaży lub zakupu waluty po tym kursie i w tym terminie. Ceną za wystawienie opcji jest tzw. premia.
Regulacje ustaw o podatkach dochodowych nie pozwalają na dokonanie jednoznacznej kwalifikacji dla celów podatkowych należności i zobowiązań będących następstwem zawarcia umowy na opcje walutowe. Artykuł 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 23 ust. 1 pkt 38a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidują jedynie, że wydatki związane m.in. z nabyciem opcji, tj. w szczególności tzw. premia za wystawienie opcji, którą nabywca płaci na rzecz jej wystawcy, podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów nabywcy z chwilą realizacji praw wynikających z opcji albo rezygnacji z realizacji tych praw albo z chwilą odpłatnego zbycia opcji. U wystawcy opcji ww. premia stanowi przychód podatkowy, który powstaje co do zasady w dacie zbycia tych opcji. W tym zakresie zastosowanie znajdą zastosowanie ogólne przepisy dotyczące przychodów. Brak szczegółowych regulacji w powyższym zakresie powoduje ponadto, że należności wypłacane na podstawie zawartej umowy na opcje walutowe należy kwalifikować dla celów podatkowych na zasadach ogólnych wynikających z ustawy o CIT oraz ustawy o PIT. Zatem nabycie lub sprzedaż określonej waluty na podstawie opcji należy oceniać w szczególności z punktu widzenia art. 15a ust. 2 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 3 ustawy o CIT oraz art. 24c ust. 2 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 3 ustawy o PIT jako tzw. wpływ lub wypływ środków pieniężnych w walucie obcej, który będzie generował różnice kursowe. Z inną sytuacją mamy natomiast do czynienia, gdy rozliczenia między stronami umowy na opcje następują przez zapłatę różnicy między rynkową wartością danej waluty w danym dniu a wartością waluty wynikającą z opcji. Nie należy ich bowiem kwalifikować jako przywołanego wyżej wpływu bądź wypływu środków pieniężnych w walucie obcej generujących różnice kursowe. Powstałe w ten sposób przychody i koszty należy w takim przypadku oceniać z punktu widzenia art. 12 i 15 ustawy o CIT oraz art. 14 i 22 ustawy o PIT.