Poza umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania, aktami prawnymi UE i wewnętrznym prawem podatkowym poszczególnych państw bardzo istotny wpływ na kształt prawa podatkowego ma również orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS). Jak ETS wypowiadał się w zakresie dyskryminacji podatników ze względu na położenie ich siedziby?
Do istotnych orzeczeń należą wyroki z 12 grudnia 2002 r. w tzw. sprawie Lankhorst-Hohorst oraz z 18 września 2003 r. w tzw. sprawie Bosal Holding.

Sprawy te - w swej zasadniczej istocie - dotyczyły kwestii dyskryminacji podatników ze względu na położenie ich siedziby, a więc zjawiska uprzywilejowanego traktowania podatników krajowych w stosunku do podatników mających siedzibę w innym państwie UE.
Wątpliwość prawna dotyczyła wykładni podstawowego prawa do swobody prowadzenia działalności gospodarczej rezydentów jednego z państw UE na terytorium innego państwa członkowskiego, czyli wykładni art. 43 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. W konkretnym przypadku Lankhorst-Hohorst kwestia sporna dotyczyła zakwestionowania przez niemieckie organy podatkowe potrącalności dla celów podatku dochodowego od osób prawnych w Niemczech odsetek płaconych na rzecz spółki pośrednio dominującej w Holandii, a więc tzw. niedostatecznej kapitalizacji.
Z kolei w przypadku Bosal Holding kwestia sporna dotyczyła potrącalności dla celów podatku dochodowego od osób prawnych w Holandii kosztów związanych z działalnością spółek zależnych działających w wielu innych państwach członkowskich UE.
Orzeczenia ETS w obu sprawach wskazały na niezgodność ograniczeń wprowadzonych w ustawodawstwie krajowym z art. 43 Traktatu i w konsekwencji - na konieczność takiego ukształtowania przepisów odpowiednich ustaw o podatku dochodowym od osób prawnych, aby nie miała miejsca dyskryminacja podatników ze względu na położenie ich siedziby.
W szczególności dotyczy to wprowadzenia takich samych reguł dotyczących tzw. niedostatecznej kapitalizacji dla podatników krajowych i zagranicznych. Odzwierciedleniem tych przełomowych orzeczeń ETS w polskim prawie podatkowym była dokonana z mocą od 1 stycznia 2005 r. nowelizacja art. 16 ustawy o CIT, kiedy to uchylono przepis ust. 7a zawierający wyłączenie stosowania art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 (niedostateczna kapitalizacja) w przypadku odsetek od pożyczek udzielonych przez podatnika będącego rezydentem (podatnik, który ma siedzibę lub zarząd na terytorium Polski). Ta nowelizacja usunęła przepis sprzeczny z art. 43 Traktatu.
dr Janusz Fiszer
partner White & Case, docent UW