Z akcyzy zwolnione są ubytki powstałe w procedurze zawieszenia poboru akcyzy, m.in. w czasie produkcji, magazynowania czy innych zdarzeń wyłączających bezprawność lub winę. Podatnik musi jednak wykazać brak winy lub bezprawność czynu.
Zasady zwolnienia ubytków i niedoborów wyrobów akcyzowych niezharmonizowanych określa ustawa i przepisy wykonawcze. Przepisy rozróżniają trzy sytuacje.

Trzy rodzaje zwolnień

Pierwsze zwolnienie odnosi się do ubytków i niedoborów powstałych w czasie produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu. Jest ono ograniczone limitami, a opodatkowaniu akcyzą podlegają nadmierne ubytki, tj. ponad wyznaczoną decyzją normę.
W całości zwolnione od akcyzy są ubytki wyrobów akcyzowych zharmonizowanych powstałe w procedurze zawieszenia poboru akcyzy. Obejmuje ono ubytki powstałe w produkcji, magazynowaniu, przerobie, zużyciu lub przewozie, a także wskutek zdarzenia losowego, siły wyższej lub innego zdarzenia wyłączającego bezprawność lub winę podatnika w rozumieniu przepisów prawa cywilnego. W tym przypadku zwolnienie uzależnione jest od tego, czy podatnik wykaże zaistnienie okoliczności, w jakich powstał ubytek. Inaczej mówiąc musi udowodnić, że ubytek powstały w procedurze zawieszenia poboru akcyzy wynikał np. ze zdarzenia losowego.
Ostatni rodzaj zwolnienia nie dotyczy bezpośrednio ubytków, ale wyrobów akcyzowych nieprzydatnych do spożycia, dalszego przerobu lub zużycia. W tym przypadku zwolnienie uzależnione jest od zniszczenia towarów z uwzględnieniem specjalnej procedury.

Ustalenie limitu

Ubytki i niedobory związane z produkcją, magazynowaniem itd. zwolnione są tylko do wysokości ustalonej przez właściwego naczelnika urzędu celnego dla danego podatnika akcyzy. Decyzja jest indywidualna. Może być wydana z urzędu lub na wniosek. Normy określone w decyzji indywidualnej nie mogą jednak przekraczać norm maksymalnych ustalonych przez ministra. Wydając indywidualną decyzję, organ celny musi uwzględnić:
• rodzaj produkowanych wyrobów,
• specyfikę poszczególnych etapów produkcji i pozostałych czynności,
• technologię produkcji wyrobów.
Podstawą ustalania wysokości norm dopuszczalnych ubytków wyrobów akcyzowych zharmonizowanych jest zaś:
• wysokość rzeczywistych ubytków w ostatnim okresie obrachunkowym lub
• badanie rzeczywistych ubytków, lub
• ocena zaawansowania technologicznego urządzeń przeznaczonych do produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu.
Limit nie obowiązuje tylko podatników rozpoczynających działalność. Oni mają prawo rozliczać ubytki w wysokości równej rzeczywistym stratom. Nielimitowane zwolnienie stosuje się jednak tylko do czasu ustalenia norm dopuszczalnych ubytków przez organ celny. I nie dłużej niż przez okres sześciu miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym rozpoczęto produkcję, magazynowanie, przerób, zużycie czy przewóz.
W niektórych przypadkach może nastąpić zmiana limitów ubytków. Stanie się tak np. po zastosowaniu nowych technologii lub kradzieży. Ponowne badanie wysokości ubytków jest niezbędne po remoncie i oddaniu do eksploatacji nowego działu produkcyjnego, wprowadzeniu zmian technicznych (technologicznych), rozpoczęcia produkcji nowego wyrobu lub w innych uzasadnionych przypadkach. Ponadto ubytki wynikające z kradzieży, zawinionego działania lub zaniechania podatnika, mogą doprowadzić do szacowania. Organ celny ma takie uprawnienie, jeśli ustalenie wielkości ubytku w takim przypadku nie jest możliwe.
JAK TO ZROBIĆ...
Czy spółka skorzysta ze zwolnienia z akcyzy
PROBLEM: Firma jest producentem towarów akcyzowych zharmonizowanych. Część towaru uległa uszkodzeniu i nie nadaje się do użytku. Czy spółka może skorzystać ze zwolnienia z akcyzy?
ROZWIĄZANIE: Dla skorzystania ze zwolnienia z akcyzy towarów nieprzydatnych do spożycia, dalszego przerobu lub zużycia, konieczne jest ich zniszczenie. Niszczenie musi odbyć się w obecności pracownika szczególnego nadzoru podatkowego. Podatnik musi zgłosić wyroby urzędowi celnemu na co najmniej na 3 dni przed zamierzonym terminem zniszczenia. W przypadku sprawowania stałego nadzoru podatnik dokonuje zgłoszenia komórce tego nadzoru na dzień przed zamierzonym zniszczeniem. Następnie dokonuje się niszczenia. Podatnik musi sporządzić protokół zniszczenia wyrobów w dwóch egzemplarzach. Musi w nim wskazać przyczyny zniszczenia. Protokół podpisują przedstawiciel podatnika i pracownik szczególnego nadzoru podatkowego.
Podstawa prawna
Ustawa z 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. nr 29, poz. 257 z późn. zm.).
Rozporządzenie ministra finansów z 25 marca 2004 r. w sprawie wysokości maksymalnych norm dopuszczalnych ubytków... (Dz.U. nr 63, poz. 585 z późn. zm.).
Rozporządzenie ministra finansów z 26 kwietnia 2004 r. w sprawie zwolnień od podatku akcyzowego (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 72, poz. 500 z późn. zm.).