Dochód z działów specjalnych produkcji rolnej może być ustalany przy zastosowaniu norm szacunkowych tylko wtedy, kiedy podatnik nie prowadzi ksiąg rachunkowych.
Osoby prowadzące działy specjalne produkcji rolnej mają możliwość ustalania dochodów, pomniejszając przychody o koszty ich uzyskania albo korzystając z norm szacunkowych dochodu, określonych w załączniku do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W obu przypadkach opodatkowanie dochodu następuje według skali podatkowej lub 19-proc. stawki liniowej. W praktyce spory z organami podatkowymi budzi możliwość korzystania z norm szacunkowych przez podatników prowadzących księgi rachunkowe. Problem dotyczy zajmujących się np. uprawą pieczarek, hodowlą drobiu czy ogrodnictwem. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów normy szacunkowe nie mają zastosowania do rolników zobowiązanych do prowadzenia ksiąg. Pogląd ten MF potwierdziło ostatnio w odpowiedziach na interpelacje poselskie (nr 6204, 6877).

Limit przychodów

Jak wskazuje resort finansów, wyboru sposobu ustalania dochodu z działów specjalnych produkcji rolnej na podstawie ksiąg bądź norm szacunkowych podatnik dokonuje samodzielnie. Możliwość wyboru sposobu ustalania dochodu jest jednak ograniczona wielkością uzyskanego przychodu z tego źródła. Stosownie do art. 24a ust. 1 ustawy o PIT osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie wykonujące działalność gospodarczą muszą ewidencjonować zdarzenia gospodarcze w podatkowej księdze przychodów i rozchodów albo w księgach rachunkowych. Możliwość prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów jest ograniczona limitem przychodów. Zgodnie bowiem z art. 24a ust. 4 ustawy o PIT obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody w rozumieniu art. 14 za poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co najmniej równowartość 1,2 mln euro.

Przedmiot opodatkowania

Działy specjalne produkcji rolnej stanowią odrębne źródło przychodów. W świetle przepisów ustawy o PIT pełną księgowość muszą założyć podatnicy, którzy uzyskali przychody minimum 1,2 mln euro, w rozumieniu art. 14, czyli z działalności gospodarczej. Tymczasem działy specjalne produkcji rolnej zostały wymienione w art. 15 ustawy PIT. Jednak w ocenie Ministerstwa Finansów obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych zależy od formy prawnej jednostki lub wielkości osiąganych przychodów, a nie od przedmiotu działalności i sposobu opodatkowania. Jeżeli zatem osoby fizyczne prowadzące działalność rolniczą, w tym także prowadzące działy specjalne produkcji rolnej, przekroczą limit 1,2 mln euro, to są zobowiązane do stosowania przepisów ustawy o rachunkowości.

Stosowanie norm

Ministerstwo wyjaśnia, że zgodnie z art. 15 ustawy o PIT przychód z działów specjalnych produkcji rolnej ustala się według zasad określonych w art. 14, jeżeli podatnik prowadzi księgi wykazujące te przychody. Z kolei zgodnie z art. 24 ust. 4, jeżeli podatnik nie prowadzi ksiąg, dochód z działów specjalnych produkcji rolnej ustala się przy zastosowaniu norm szacunkowych. Z przywołanych przepisów wynika, że dochód z działów specjalnych produkcji rolnej może być ustalany przy zastosowaniu norm tylko wówczas, gdy podatnik nie prowadzi ksiąg. Gdy podatnik prowadzi księgi rachunkowe, dochód z tego źródła jest ustalany na podstawie tych ksiąg.
Stanowisko ministra finansów co do objęcia (w określonych warunkach) obowiązkiem prowadzenia ksiąg rachunkowych podmiotów prowadzących działy specjalne produkcji rolnej nie jest stanowiskiem nowym. Minister prezentował je już w piśmie z 17 grudnia 2001 r. w odpowiedzi na zapytanie poselskie i wielokrotnie w późniejszych odpowiedziach na interpelacje poselskie. Ponadto zostało ono potwierdzone wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 czerwca 2008 r., sygn. akt II FSK 183/07, oraz wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 23 października 2008 r., sygn. akt I SA/Ol 281/08.
WAŻNE!
Jeżeli osoby fizyczne prowadzące działy specjalne produkcji rolnej przekroczą limit przychodów w wysokości 1,2 mln euro, to są zobowiązane do stosowania przepisów o rachunkowości. W takim wypadku nie mają prawa do określania wysokości dochodu na podstawie norm szacunkowych.
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 14, art. 15, art. 24 ust. 4, art. 24a ust. 1 i ust. 4 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).