Co to jest fundacja rodzinna – najważniejsze założenia

Fundacja rodzinna to zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej osoba prawna, która tworzona jest w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Fundacja rodzinna jest określana jako sposób na sukcesję, bo pozwala na zabezpieczenie majątku i jego przekazanie kolejnym pokoleniom, ale nie w formie tradycyjnego testamentu.

Dzięki możliwości zbudowania struktur organizacyjnych możliwe jest wyraźne oddzielenie spraw biznesowych od rodzinnych, co pozwala nie tylko zabezpieczyć kolejne pokolenia, zapewnić kontynuację rodzinnych firm, ale też uniknąć sporów pomiędzy najbliższymi. Założenie fundacji rodzinnej pozwala także na osiągniecie innych korzyści, a do najważniejszych zalicza się te związane z opodatkowaniem majątku.

Jak założyć fundację rodzinną?

Założenie fundacji rodzinnej jest bardzo proste. Należy jedynie złożyć oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie przed notariuszem. Konieczne jest także ustalenie w ich treści statutu, czyli dokumentu określającego nie tylko nazwę, czy siedzibę, ale przede wszystkim szczegółowy cel fundacji, jej beneficjentów, zasady działania, a także wartość funduszu założycielskiego. Kolejny krok to ustanowienie organów fundacji i wniesienie funduszu założycielskiego, który nie może być niższy niż 100 tys. zł.

Ostatni etap to wpisanie fundacji do rejestru fundacji rodzinnych, który prowadzony jest przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Rejestr ten jest jawny.

Warto zaznaczyć, że fundatorem, czyli założycielem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Może zatem swobodnie rozporządzać swoim majątkiem. Jeśli zdecyduje się ona powołać fundację rodzinną w akcie założycielskim przed notariuszem, wówczas mogą do niej dołączyć inne osoby, które zyskają miano fundatora. Jeżeli jednak fundacja rodzinna powstanie poprzez oświadczenie złożone w testamencie, fundatorem może być wyłącznie jedna osoba.

Fundacja rodzinna 2026 – opodatkowanie

Jedną z kluczowych korzyści, która decyduje o popularności fundacji rodzinnej – mimo iż to stosunkowo nowa instytucja w polskim porządku prawnym – jest jej opodatkowanie, a dokładnie szereg podatkowych zwolnień związanych z wnoszeniem majątku, czy wypłatą świadczeń. Opodatkowanie fundacji uwzględnia bowiem relacje rodzinne panujące pomiędzy fundatorem a fundacją i beneficjentami.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami założenie fundacji i przekazanie majątku nie jest opodatkowane. Dodatkowo 15 proc. CIT opłacany jest dopiero w chwili przekazywania środków beneficjentom, którzy z kolei, gdy należą do najbliższej rodziny, są zwolnieni z podatku. Osoby zaliczone do tzw. I i II grupy podatkowej płacą jedynie 10 proc. podatku.

Rok 2026 przyniesie jednak zmiany, których celem jest przeciwdziałaniem niepożądanym praktykom i wykorzystywaniu luk w przepisach po to, by uniknąć odprowadzania pieniędzy do fiskusa. Co ma się zmienić od 1 stycznia 2026 roku, zakładając, że uchwalona przez sejm nowelizacja ustawy o CIT nie zostanie zmieniona przez senat i zawetowana przez Prezydenta?

  1. Wprowadzony zostanie trzyletni lock-up, czyli trzyletnia blokada na sprzedaż aktywów. Oznacza ona, że zbycie mienia wniesionego lub przekazanego nieodpłatnie do fundacji rodzinnej, lub nabytego przez fundację rodzinną od podmiotu z nią związanego będzie możliwe bez opodatkowania dopiero po upływie 36 miesięcy, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło wniesienie, przekazanie lub nabycie. Jeśli sprzedaż nastąpi zaś wcześniej, fundacja będzie zobowiązana do zapłaty podatku CIT.
  2. Zmianie ulegnie opodatkowanie przychodów od najmu fundacji rodzinnej. Zwolnieniu będzie podlegać jedynie najem stricte mieszkaniowy (długoterminowy), czyli wtedy, gdy fundacja wynajmuje nieruchomość bezpośrednio osobie fizycznej na jej własne potrzeby mieszkaniowe. Jeżeli jednak najem ma charakter krótkoterminowy, świadczenia usług zakwaterowania, wynajmu dla celów działalności gospodarczej lub komercyjnej, wówczas podlegać będzie opodatkowaniu CIT.
  3. Fundacja rodzinna zostanie objęta przepisami o zagranicznych jednostkach kontrolowanych oraz o podatku od przeniesienia aktywów za granicę tzw. exit tax.

Czy fundacja rodzinna to dobry sposób na sukcesję w 2026 roku?

Fundacja rodzinna uznawana jest za jedno z bardzo korzystnych narzędzi sukcesji. Ma ona pomóc w płynnym przekazaniu majątku, uniknięciu jego rozdrobnieniu pomiędzy spadkobierców, a także na skutek ewentualnych roszczeń osób trzecich. Pozwala ona także zabezpieczyć majątek rodziny na wiele pokoleń, bez potrzeby włączania najbliższych w proces zarządzania nim. Jest to jednak stosunkowo nowa instytucja w polskim porządku prawnym, wiąże się zatem także z pewnym ryzykiem.

Korzyści fundacji rodzinnej Ryzyko związane z fundacją rodzinną
Ochrona majątku rodzinnego, wpływ na zasady korzystania z niego przez beneficjentów (najczęściej członków rodziny) i długoterminowe realizowanie celów przyjętych przez fundatora Założenie fundacji jest kosztotwórcze i czasochłonne (rejestracja trwa nawet do 4 miesięcy, a w praktyce nawet dłużej)
Uniknięcie sporów rodzinnych i podziału majątku Niewłaściwe zarządzanie fundacją może prowadzić nie tylko do niepomnażania majątku rodzinnego, ale i do strat
Zwolnienie z CIT dochodów (aż do chwili ich wypłaty beneficjentom) Zmiany prawne – ponieważ fundacja rodzinna to nowa instytucja w polskim porządku prawnym istnieje obawa przed zmianami przepisów, które nie muszą być korzystne dla fundatora i beneficjentów (przykładem są m.in. zmiany w opodatkowaniu, które mają wejść w życie 1 stycznia 2026 roku)
Korzystanie ze zwolnień podatkowych przez beneficjentów, będących członkami najbliższej rodziny Trzyletni lock-up, zmiany w opodatkowaniu nieruchomości, objęcie przepisami o exit tax i zagranicznych jednostkach kontrolowanych

FAQ

Co to jest fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna to osoba prawna tworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz.

Czy założenie fundacji rodzinnej jest trudne?

Nie, założenie fundacji rodzinnej, choć jest procesem kilkuetapowym, nie jest trudne. Zacznij od złożenia oświadczenia o ustanowieniu fundacji przed notariuszem w akcie założycielskim lub w testamencie. Następnie określ statut, przekaż majątek tytułem funduszu założycielskiego i zarejestruj fundację.

Jakie są korzyści płynące z założenia fundacji rodzinnej?

Fundacja rodzinna to sposób na sukcesję z pominięciem testamentu. Pozwala ochronić majątek rodzinny, utrzymać go w jednych rękach, zarządzać zgodnie z celem przyjętym przez fundatora. Dzięki fundacji można rozdzielić sprawy biznesowe od rodzinnych, unikając sporów i kłótni wśród najbliższych.

Źródła:

biznes.gov.pl.

Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej, Dz. U.2023 poz. 326.

Ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, Druk 1753.