Z rekordowo niskim poziomem bezrobocia Polska staje się coraz bardziej atrakcyjnym rynkiem pracy – szczególnie dla osób z Ukrainy. Według szacunków tylko w 2016 r. do Polski przyjechało około miliona cudzoziemców zza wschodniej granicy, by podjąć tu pracę. A teraz, po zniesieniu wiz, może być ich jeszcze więcej. Należy jednak pamiętać, że zatrudnienie osoby z innego państwa, szczególnie spoza Unii Europejskiej, jest bardziej skomplikowane i czasochłonne niż zatrudnienie Polaka. Obowiązki pracodawcy wiążą się przede wszystkim z legalizacją zatrudnienia i pobytu cudzoziemca oraz ze spełnieniem wymagań podatkowych.
Zakres obowiązków podatkowych cudzoziemców zależy w pierwszej kolejności od tego, czy są oni polskimi rezydentami (osobami mieszkającymi w Polsce), czy nierezydentami. Jeżeli cudzoziemiec wykonuje pracę w Polsce na podstawie umowy o pracę, to sprawa jest prosta: jego dochody podlegają opodatkowaniu w Polsce, bez względu na to, czy miejsce zamieszkania znajduje się w naszym kraju, czy nie. Pracodawca w jednym i drugim przypadku odprowadza zaliczkę na podatek i sporządza informację PIT-11.
Sytuacja się komplikuje się przy działalności wykonywanej osobiście, czyli przede wszystkim umowach cywilnoprawnych. Obowiązki płatnika w przypadku tego źródła przychodów będą zależały od tego, w którym kraju cudzoziemiec ma miejsce zamieszkania oraz czy przedstawia płatnikowi certyfikat rezydencji. Może się okazać, że w zależności od sytuacji płatnik może być zobowiązany do poboru 18 proc. zaliczki na podatek lub 20 proc. podatku ryczałtowego. Możliwa jest też sytuacja, że zleceniobiorca nie będzie potrącał żadnego podatku. Uczestnicy szkoleń mają więc dużo pytań związanych z prawidłowym opodatkowaniem dochodów uzyskiwanych przez cudzoziemców.
Płatnik nie musi weryfikować oświadczenia cudzoziemca
PROBLEM Obywatel Ukrainy, zleceniobiorca, przebywa w Polsce od 15 marca 2017 r. Oświadczył, że centrum zainteresowań życiowych i gospodarczych ma w Polsce. Przebywa tu jednak mniej niż 183 dni w roku. Czy mimo to mogę opodatkować jego wynagrodzenie na zasadach ogólnych na podstawie tylko oświadczenia?
ODPOWIEDŹ Jednym z najczęściej pojawiających się pytań związanych z opodatkowaniem zleceniobiorców z zagranicy jest kwestia ustalenia, czy stosować wobec nich przepisy dotyczące nierezydentów (osób niemających miejsca zamieszkania w Polsce), czy rezydentów. W tym przypadku obowiązki podatkowe będą zależeć od tego, czy cudzoziemiec wykonujący umowę w Polsce ma miejsce zamieszkania w naszym kraju, czy na Ukrainie. Jeżeli zleceniobiorca deklaruje, że ma miejsce zamieszkania w Polsce, wówczas zleceniodawca rozlicza jego dochody tak samo jak Polaków – od dochodu odprowadza 18-proc. zaliczkę na podatek dochodowy, a po zakończeniu roku (lub umowy) sporządza informację PIT-11.
Zgodnie z art. 3 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032) za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski uważa się osobę fizyczną, która:
1) posiada w Polsce centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2) przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Tak więc cudzoziemiec nie musi przebywać w Polsce 183 dni, żeby być uznanym za mieszkającego w Polsce. Jeżeli zleceniobiorca oświadcza, że ma miejsce zamieszkania w Polsce, to takie oświadczenie jest wiążące dla płatnika. Płatnik nie ma bowiem żadnych uprawnień, by weryfikować, czy podatnik faktycznie ma „ośrodek interesów życiowych” w Polsce.
Hiszpan wykonujący dla polskiej firmy zlecenie na terenie Hiszpanii uzyskuje przychody w Polsce
PROBLEM Polska firma zawarła umowę-zlecenie z osobą mieszkającą w Hiszpanii na wykonanie zabudowy w recepcji hotelu znajdującego się w Hiszpanii. W którym kraju będą podlegały opodatkowaniu dochody tej osoby?
ODPOWIEDŹ Zgodnie z art. 3 ust. 2a ustawy o PIT osoby fizyczne niemające w Polsce miejsca zamieszkania płacą podatek tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium RP. Niestety, od 1 stycznia 2017 r. ustawodawca rozszerzył katalog „przychodów osiąganych na terytorium RP” i sytuacja nie jest już oczywista. Zgodnie z art. 3 ust. 2b ustawy o PIT za przychody osiągane w Polsce przez osoby niemające miejsca zamieszkania w naszym kraju uważa się przychody (dochody) z:
1) pracy wykonywanej w Polsce na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;
2) działalności wykonywanej osobiście w Polsce, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;
3) działalności gospodarczej prowadzonej w Polsce, w tym poprzez położony tu zagraniczny zakład;
4) położonej w Polsce nieruchomości lub praw do takiej nieruchomości, w tym ze zbycia jej w całości albo w części lub zbycia jakichkolwiek praw do takiej nieruchomości;
5) papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi, dopuszczonych do publicznego obrotu w Polsce w ramach regulowanego rynku giełdowego, w tym ze zbycia tych papierów albo instrumentów oraz z realizacji praw z nich wynikających;
6) tytułu przeniesienia własności udziałów (akcji) w spółce, ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną lub tytułów uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym albo instytucji wspólnego inwestowania, w których co najmniej 50 proc. wartości aktywów, bezpośrednio lub pośrednio, stanowią nieruchomości położone na terytorium Polski lub prawa do takich nieruchomości;
7) tytułu należności regulowanych, w tym stawianych do dyspozycji, wypłacanych lub potrącanych, przez osoby fizyczne, osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, mające miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd w Polsce, niezależnie od miejsca zawarcia umowy i wykonania świadczenia.
W brzmieniu obowiązującym do końca 2016 r. nie było punktów 5–7. Szczególnie interesuje nas pkt 7. Jak wyjaśniono w art. 3 ust. 2d omawianej ustawy, za przychody wymienione w tym punkcie uważa się przychody wymienione w art. 29 ust. 1, jeżeli nie stanowią dochodów (przychodów), o których mowa w ust. 2b pkt 1–6. Dotyczy to przychody nierezydentów z działalności wykonywanej osobiście (w tym umów-zleceń). Zgodnie z art. 29 ustawy o PIT od przychodów z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy-zlecenia lub o dzieło, uzyskiwanych w Polsce przez nierezydentów pobiera się podatek dochodowy w zryczałtowanej 20-proc. stawce. Od tego roku ustawodawca uznaje, że wskazany w pytaniu Hiszpan wykonujący dla polskiej firmy zlecenie na terenie Hiszpanii uzyskuje przychody na terenie... Polski.
Płatnik powinien więc pobrać 20-proc. podatek ryczałtowy, chyba że przed wypłatą wynagrodzenia uzyska od zleceniobiorcy certyfikat rezydencji potwierdzający, że ma on miejsce zamieszkania w Hiszpanii.
Zleceniobiorca nie jest rezydentem? Podatek odprowadzany jest w naszym kraju
PROBLEM Osoba mająca miejsce zamieszkania na Ukrainie wykonuje w Polsce pracę w ramach umowy-zlecenia z polskim zleceniodawcą. W którym kraju podlega opodatkowaniu jej wynagrodzenie? Jakie są obowiązki zleceniodawcy w związku z opodatkowaniem dochodów tej osoby?
ODPOWIEDŹ Zgodnie z polsko-ukraińską konwencją o unikaniu podwójnego opodatkowania dochody z wolnego zawodu podlegają opodatkowaniu tylko w państwie zamieszkania. Wyjątkiem są dochody uzyskiwane za pośrednictwem stałej placówki.
Jeżeli więc podatnik nie uzyskuje dochodów za pośrednictwem stałej placówki, to dochód ze zlecenia wykonywanego w Polsce podlega opodatkowaniu wyłącznie na Ukrainie.
Wydawać by się mogło, że w tej sytuacji zarówno podatnik, jak i płatnik nie mają żadnych obowiązków podatkowych w Polsce. Niestety, tak nie jest.
Zgodnie bowiem z art. 29 ustawy o PIT od przychodów z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwanych w Polsce przez nierezydentów pobiera się podatek dochodowy w zryczałtowanej 20-proc. stawce.
Przepisy wprowadzają zatem konflikt między umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania a ustawą o podatku dochodowym. Zgodnie z umową dochód z wolnego zawodu podlega opodatkowaniu w państwie zamieszkania, a zgodnie z ustawą o PIT w Polsce, czyli państwie źródła, należy pobrać 20-proc. podatek ryczałtowy. Które przepisy należy więc stosować?
W myśl ustawy o PIT przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Jednak, aby płatnik mógł zastosować stawkę podatku wynikającą z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub nie pobrać (nie zapłacić) podatku zgodnie z taką umową, musi uzyskać od podatnika certyfikat rezydencji potwierdzający, że jest on rezydentem innego państwa.
Jeżeli więc mieszkający na Ukrainie zleceniobiorca przedstawi przed wypłatą wynagrodzenia polskiemu zleceniodawcy certyfikat rezydencji potwierdzający, że jest ukraińskim rezydentem, to zleceniodawca nie pobiera żadnego podatku w Polsce.
Płatnik powinien stosować zasadę, że jeżeli do dnia wypłaty nie otrzyma od zleceniobiorcy certyfikatu rezydencji, wówczas w myśl art. 29 ustawy o PIT pobiera 20-proc. podatek ryczałtowy.
Podatek ten płatnik wpłaca w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek, na rachunek urzędu skarbowego.
Płatnicy dokonujący takich świadczeń na rzecz osoby niemającej miejsca zamieszkania na terenie Polski muszą w terminie do końca lutego następującego po roku podatkowym przesłać podatnikowi oraz właściwemu urzędowi skarbowemu imienną informację (IFT-1R) o wysokości przychodu (dochodu).
Certyfikat rezydencji bez okresu ważności należy honorować przez 12 miesięcy
PROBLEM W 2017 r. będziemy co miesiąc zawierać umowy-zlecenia z osobą mieszkającą w Niemczech. Przedstawiła ona certyfikat rezydencji wydany przez niemiecki organ podatkowy, w związku z tym przy wypłacie wynagrodzenia z tytułu pierwszej umowy nie potrąciliśmy podatku ryczałtowego. Czy przy wypłacie wynagrodzeń z kolejnych umów powinniśmy żądać od tej osoby kolejnych certyfikatów rezydencji?
ODPOWIEDŹ Ustawa o PIT wskazuje sytuacje, w których zastosowanie stawki podatkowej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub nieopodatkowanie dochodu zależy od przedstawienia przez nierezydenta certyfikatu rezydencji. Sytuacje takie wymienione są w art. 29, 30a i 30b ustawy o PIT.
Zastosowanie tych przepisów budzi wiele wątpliwości u płatników w zakresie pobierania podatku bądź zaliczek od nierezydentów. Przepisy wskazują sposoby opodatkowania nierezydentów (np. ryczałt 20 proc. w art. 29), natomiast zastosowanie niższej stawki lub niepobranie podatku możliwe jest po przedstawieniu płatnikowi certyfikatu rezydencji. Jeżeli zgodnie z umową o unikaniu podwójnego opodatkowania dochód podlega opodatkowaniu tylko w państwie zamieszkania (a tak będzie w sytuacji wskazanej w pytaniu), wówczas na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy o PIT „zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub niepobranie (niezapłacenie) podatku zgodnie z taką umową jest możliwe, pod warunkiem udokumentowania dla celów podatkowych miejsca zamieszkania podatnika uzyskanym od niego certyfikatem rezydencji”. Jeżeli więc zleceniobiorca przedstawia przed wypłatą wynagrodzenia certyfikat potwierdzający, że jest niemieckim rezydentem, to płatnik nie potrąca podatku ryczałtowego. Jednocześnie, w myśl art. 41 ust. 9a ustawy o PIT, jeżeli miejsce zamieszkania podatnika zostało udokumentowane certyfikatem niezawierającym okresu ważności, płatnik uwzględnia ten certyfikat przez kolejnych 12 miesięcy od dnia jego wydania (chyba że w tym czasie podatnik zmieni miejsce zamieszkania i poinformuje o tym płatnika). Tak więc przy wypłacie kolejnych wynagrodzeń w 2017 r. płatnik nie będzie potrącał podatku ryczałtowego.
O czym warto pamiętać
! Jeżeli cudzoziemiec wykonuje pracę na terytorium Polski dla polskiego pracodawcy w ramach umowy o pracę, to uzyskane przez niego dochody podlegają opodatkowaniu w Polsce.
! Do sporządzenia informacji PIT-11 dla cudzoziemca mieszkającego w Polsce konieczne jest uzyskanie przez cudzoziemca NIP (chyba że podlega on ewidencji PESEL).
!Obowiązki w zakresie zapłaty podatku dochodowego przez cudzoziemca zależą przede wszystkim od tego, czy ma on miejsce zamieszkania w Polsce, czy też nie.
! Polski płatnik nie ma żadnych kompetencji ani obowiązków w zakresie ustalania, gdzie znajduje się miejsce zamieszkania zatrudnianego przez niego podatnika.