Samorządy nie chcą odliczać podatku metodą wynikającą z rozporządzenia ministra finansów. Twierdzą, że nie jest ona miarodajna.
Według gmin bardziej odpowiednie są indywidualne metody ustalania prewspółczynnika, różniące się od tej, która wynika z rozporządzenia ministra finansów z 17 grudnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2193).
Sądy (na razie tylko wojewódzkie) najczęściej stają po stronie fiskusa (patrz tabela).
Dla gminnych budżetów oznacza to wymierną stratę.
Według ministra
Prewspółczynnik dotyczy m.in. gmin i ich jednostek, które wykonują zarówno działalność publiczną (niepodlegającą VAT), jak i gospodarczą (opodatkowaną VAT) i nie są w stanie precyzyjnie określić, które wydatki są wykorzystywane do jakiego rodzaju działalności. Muszą więc ustalać proporcję (prewspółczynnik), która pozwala określić, jaką część podatku naliczonego mogą odliczyć.
Przykładowe metody określania takich prewspółczynników określa ustawa o VAT (art. 86 ust. 2c), ale minister finansów wymienił najlepsze – jego zdaniem – metody w rozporządzeniu z 17 grudnia 2015 r. Zasadniczo nakazują one brać pod uwagę stosunek rocznego obrotu jednostki (np. urzędu gminy, jednostki budżetowej, zakładu budżetowego) z działalności gospodarczej do jej przychodów (dochodów).
Wybór gmin
Ustawa o VAT pozwala na stosowanie indywidualnych metod, bardziej odpowiadających specyfice danej jednostki. Jeśli gmina chce je stosować, to dlatego, że chce odliczać większą część podatku naliczonego. O ile większą?
Jak pokazuje przykład jednego z wyroków WSA w Krakowie, na podstawie metody wskazanej przez ministra finansów gmina mogłaby odliczyć ok. 20 proc. podatku naliczonego związanego z zakupami, a według metody zaproponowanej przez siebie – ponad 84 proc. podatku.
Agnieszka Bieńkowska, doradca podatkowy i partner w Gekko Taxens Doradztwo Podatkowe, podaje inne przykłady obrazujące różnice między metodami z rozporządzenia a proponowanymi przez gminy.
● PRZYKŁAD 1
Gmina wybudowała budynek, w którym 95 proc. powierzchni wynajmuje podmiotom trzecim na podstawie umów najmu lub dzierżawy, a pozostałe 5 proc. przeznacza na pomieszczenia Straży Miejskiej. Ile gmina może odliczyć VAT?
1) Według prewspółczynnika obliczonego przy zastosowaniu metody powierzchniowej gmina odliczyłaby 95 proc. kwoty podatku naliczonego od wydatków związanych z budową.
2) Według prewspółczynnika obliczonego przy zastosowaniu wzoru z rozporządzenia odliczy np. 10 proc. (zależy to od obrotów gminy, stąd kwota przykładowa).
● PRZYKŁAD 2
Gdyby jednak Straż Miejska zajmowała 95 proc. powierzchni budynku wzniesionego przez gminę, a tylko 5 proc. było wynajmowane na zasadach komercyjnych, wówczas:
1) według metody powierzchniowej gmina odliczyłaby tylko 5 proc. podatku naliczonego od wydatków związanych z budową,
2) według metody z rozporządzenia odliczyłaby 10 proc. podatku.
Interpretacja kontra prawo
Sądy najczęściej uznają, że minister ustalił w rozporządzeniu najbardziej miarodajne metody ustalania prewspółczynnika. Ale zapadają też odmienne wyroki. Andrzej Kapczuk, doradca podatkowy i wspólnik w Thedy & Partners, przytacza m.in. orzeczenia WSA w Poznaniu z 9 maja 2017 r. (sygn. akt I SA/Po 1626/16) i WSA w Krakowie z 9 stycznia 2017 r. (sygn. akt I SA/Kr 1354/16).
– Skoro art. 86 ust. 22 ustawy o VAT odsyła niektórych podatników (w tym gminy) do rozporządzenia, ale jednocześnie jasno stwierdza (art. 86 ust. 2h), że ci sami podatnicy mogą zastosować inny, bardziej adekwatny sposób określenia prewspółczynnika, to twierdzenie, że gmina lub jej jednostka mogą stosować tylko prewspółczynnik określony w rozporządzeniu, jest ewidentnie wykładnią przeciw prawu – uważa Andrzej Kapczuk. Dodaje, że w ten sposób sądy stawiają przepisy rozporządzenia ministra finansów przed ustawą o VAT. A art. 86 ust. 2h, który wprost pozwala na odstąpienie od metod z rozporządzenia, staje się przez to martwy.
Jeden czy wiele wskaźników
Część sądów, podobnie jak fiskus, uważa również, że przepisy pozwalają na ustalenie dla każdej jednostki tylko jednego prewspółczynnika. To kolejny problem dla gmin.
Ale i tu orzecznictwo nie jest jednolite. Stosowanie więcej niż jednego prewspółczynnika dla jednej jednostki dopuściły m.in. WSA w Łodzi (wyrok z 16 lutego 2017 r., sygn. akt I SA/Łd 1014/16) oraz WSA w Krakowie (wyrok z 9 stycznia 2017 r., sygn. akt I SA/Kr 1354/16). Ten ostatni wyjaśnił, że zakres odliczenia VAT mogą miarodajnie określać tylko prewspółczynniki ustalone odrębnie dla potrzeb każdego strumienia działalności gminy czy też rodzajów nabywanych towarów i usług. Z kolei łódzki sąd uznał, że ustawodawca celowo pozostawił podatnikom prawo wyboru metody określenia proporcji, aby mogli oni wybrać sposób najbardziej reprezentatywny w odniesieniu do konkretnego wydatku.
Eksperci nie mają wątpliwości, że ustawa o VAT pozwala na stosowanie wielu różnych prewspółczynników. – Nie do pogodzenia z przepisami (ale i zwykłą logiką) jest stwierdzenie, że za najbardziej adekwatny prewspółczynnik (dla wielu różnych zdarzeń gospodarczych występujących u jednego podatnika, często całkowicie od siebie niezależnych) należy uznać jeden i ten sam wskaźnik – mówi Andrzej Kapczuk.
Agnieszka Bieńkowska wskazuje, że według WSA w Łodzi wiele prewspółczynników można ustalać nie tylko dla danej jednostki, ale nawet dla danej inwestycji.
Podatnik musi udowodnić
Jednak nawet w wyrokach korzystnych dla gmin sądy podkreślają, że to na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia, że inna metoda niż wynikająca z rozporządzenia jest najbardziej miarodajna.
Agnieszka Bieńkowska wyjaśnia, że gmina musi udowodnić nie tylko to, iż sposób z rozporządzenia nie odpowiada w pełni specyfice jej działalności i nabyć, ale że jej metoda jest lepsza.
Zdaniem Pawła Budy, doradcy podatkowego w kancelarii Cabaj & Kotala, kluczową kwestią jest wykazanie, że konkretna grupa wydatków jest związana z czynnościami opodatkowanymi podatnika w większym zakresie, niż wynikałoby to z ministerialnego prewspółczynnika. – W tym celu jednostki samorządu terytorialnego mogą dzielić swoje wydatki na różne grupy, w zależności od zakresu ich wykorzystywania do czynności opodatkowanych VAT i tylko dla wybranych grup wydatków spróbować zastosować prewspółczynnik wyliczony na podstawie metody innej niż wynikająca z rozporządzenia – stwierdza ekspert.
Przypomina, że tak zrobiła gmina, której dotyczył wyrok WSA w Łodzi (z 16 lutego 2017 r. sygn. akt I SA/Łd 1014/16). Sąd potwierdził, że w odniesieniu do pewnych wydatków, dotyczących jednego z jej budynków, gmina może odliczać VAT w oparciu o prewspółczynnik powierzchniowy.
Jaką metodę chcą stosować podatnicy, jaką gminy, a na jaką pozwalają sądy
| Sąd | Sygnatura | Podatnik | Organ | WSA | ||||||
| WSA w Poznaniu z 9 maja 2017 r. | I SA/Po 1626/16 | Na podstawie średniorocznego zatrudnienia (wykonywanie usług komunalnych) | Metoda z rozporządzenia | Można na podstawie kryterium zatrudnienia | ||||||
| WSA w Poznaniu z 19 kwietnia 2017 r. | I SA/Po 1318/16 | Na podstawie kryterium powierzchniowego ustalanego indywidualnie dla każdego budynku (wykonywanie zadań starostwa w trzech budynkach) | Metoda z rozporządzenia | Metoda z rozporządzenia | ||||||
| WSA w Gliwicach z 5 kwietnia 2017 r. | III SA/Gl 1629/16 | Według stopnia zaangażowania zatrudnionych osób (wykonywanie zadań urzędu) | Metoda z rozporządzenia | Metoda z rozporządzenia | ||||||
| WSA w Bydgoszczy z 4 kwietnia 2017 r. | I SA/Bd 64/17 | Według kryterium rocznej ilości ścieków odebranych od podmiotów trzecich w ogólnej rocznej ilości odebranych ścieków od urzędu gminy i jednostek organizacyjnych gminy oraz od podmiotów trzecich (inwestycja kanalizacyjna) | Metoda z rozporządzenia | Metoda z rozporządzenia | ||||||
| WSA w Gliwicach z 3 kwietnia 2017 r. | III SA/Gl 81/17 | Kryterium powierzchniowo-czasowe (budowa sali sportowej, basenu, kortu tenisowego) | Metoda z rozporządzenia | Metoda z rozporządzenia | ||||||
| WSA w Gliwi- cach 13 marca 2017 r. | III SA/Gl 1376/16 | Kryterium powierzchniowe (termomodernizacja budynków komunalnych) | Metoda z rozporządzenia | Metoda z rozporządzenia | ||||||
| WSA w Opolu z 10 marca 2017 r. | I SA/Op 1/17 | Udział procentowy liczby godzin, w których hala jest przeznaczona do odpłatnego udostępniania, w stosunku do liczby godzin otwarcia obiektu (hala sportowa) | Metoda z rozporządzenia | Metoda z rozporządzenia | ||||||
| WSA w Łodzi z 16 lutego 2017 r. | I SA/Łd 1014/16 | Kryterium powierzchniowe (remont świetlicy wiejskiej) | Metoda z rozporządzenia | Można według klucza powierzchni budynku, którego część jest wykorzystywana do działalności gospodarczej | ||||||
| WSA w Krakowie z 9 stycznia 2017 r. | I SA/Kr 1354/16 | Udział odpłatnych przejazdów w całości przejazdów realizowanych środkami transportu publicznego (transport publiczny) | Metoda z rozporządzenia | Można inny niż wynikający z rozporządzenia | ||||||
| WSA w Rzeszowie z 15 grudnia 2016 r. | I SA/Rz 881/16 | Kryterium powierzchniowe (modernizacja targowiska miejskiego) | Metoda z rozporządzenia | Można według powierzchni | ||||||
| WSA w Poznaniu z 6 grudnia 2016 r. | I SA/Po 939/16 | Kryterium powierzchniowe (budowa sali sportowej) | Metoda z rozporządzenia | Metoda z rozporządzenia | ||||||
| WSA w Poznaniu z 6 grudnia 2016 r. | I SA/Po 872/16 | Na podstawie obrotu, ale z wyłączeniem dotacji celowej (zakup nowości wydawniczych dla bibliotek za środki z dotacji celowej) | Metoda z rozporządzenia, z uwzględnieniem dotacji celowej | Można inny niż wynikający z rozporządzenia | ||||||
