Jestem podatnikiem VAT. Prowadzę sprzedaż towarów na rzecz podmiotów zarejestrowanych na potrzeby VAT zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Unii Europejskiej. W momencie przyjęcia zamówienia pobieram od kontrahentów zaliczkę, jednak na dzień jej otrzymania nie wiem, czy towary będą przedmiotem dostawy krajowej, czy też wewnątrzwspólnotowej. Czy w takim przypadku otrzymanie zaliczki powoduje powstanie obowiązku podatkowego w VAT?
Otrzymanie zaliczki w sytuacji, gdy podatnik nie wie, czy towary, których ona dotyczy, będą przedmiotem dostawy krajowej czy też WDT, często wywołuje wątpliwości w zakresie prawidłowego rozliczenia tej zaliczki na gruncie przepisów ustawy o VAT. Podatnicy nie wiedzą bowiem, czy podlega ona opodatkowaniu VAT. Przyczyną tych wątpliwości jest brak w ustawie o VAT przepisów jednoznacznie wskazujących, jak postąpić w takim przypadku.
Zasady rozliczania zaliczek
Otrzymanie zaliczki powoduje – co do zasady – powstanie obowiązku podatkowego na gruncie ustawy o VAT. Zgodnie bowiem z ogólną zasadą, jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi podatnik otrzyma całość lub część zapłaty, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania (art. 19 ust. 8 ustawy o VAT).
Zasada ta ma jednak zastosowanie wyłącznie do dostawy krajowej oraz eksportu towarów. Nie stosuje się jej w odniesieniu do transakcji wewnątrzwspólnotowych. Otrzymanie zaliczki na poczet wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów nie rodzi zatem konsekwencji na gruncie przepisów ustawy o VAT. W związku z tym podatnik nie jest zobligowany do udokumentowania transakcji fakturą VAT, a w odniesieniu do otrzymanej kwoty nie powstanie obowiązek podatkowy. W przypadku transakcji wewnątrzwspólnotowych obowiązek podatkowy powstaje bowiem co do zasady w dniu wystawienia faktury.
W praktyce zdarza się jednak, że podatnicy traktują fakturę jako formę wezwania do zapłaty i w związku z tym – mimo braku takiego obowiązku – wystawiają faktury zaliczkowe również w transakcjach z kontrahentami unijnymi. Trzeba jednak przy tym zaznaczyć, że wystawienie faktury dokumentującej zaliczkę w WDT nie powoduje powstania obowiązku podatkowego. Stanowisko takie potwierdza fiskus, np. interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 17 marca 2014 r. (nr IBPP4/443-659/13/PK). Konieczność wykazania transakcji w deklaracji VAT powstanie zatem dopiero w momencie wystawienia faktury dokumentującej faktyczną dostawę lub – jeżeli faktura nie zostanie wystawiona, a dostawa będzie miała miejsce – 15. dnia następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy.
Wątpliwości po stronie podatników pojawiają się zatem w sytuacji, gdy w momencie otrzymania zaliczki sprzedawca nie wie, czy będzie to dostawa krajowa, czy wewnątrzwspólnotowa. Podatnicy nie wiedzą wówczas, czy otrzymaną od kontrahenta zaliczkę należy opodatkować zgodnie z zasadami dla transakcji krajowej, czy uznać ją za nierodzącą obowiązku podatkowego z uwagi na wewnątrzwspólnotowy charakter.
Co na to MF
Omawiany problem był przedmiotem interpretacji ministra finansów (MF) z 29 stycznia 2016 r. (IPPP3/4512-907/15-2/JF). We wniosku o interpretację wnioskodawca wskazał, że:
●kontrahenci spółki są zarejestrowani na potrzeby VAT zarówno w Polsce, jak i w innych państwach Unii Europejskiej,
●w momencie otrzymania zaliczki od kontrahenta spółka nie posiada informacji na temat tego, czy towary, których dotyczy zaliczka, będą przedmiotem dostawy krajowej, czy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.
MF w uzasadnieniu interpretacji zwróciło uwagę, iż w chwili otrzymania przez podatnika zaliczki przedmiot dostawy jest znany. Jedynym nierozstrzygniętym aspektem transakcji jest kwestia, czy towar zostanie dostarczony do kontrahenta na terytorium Polski, czy zostanie wywieziony do innego kraju Unii Europejskiej. MF uznał, iż tego typu wątpliwości nie mogą skutkować brakiem powstania obowiązku podatkowego z tytułu otrzymanej zaliczki. W konsekwencji, w ocenie MF, w przypadku braku pewności co do kwalifikacji dostawy jako krajowej lub wewnątrzwspólnotowej, zaliczkę należy opodatkować stawką właściwą dla dostawy towarów na terytorium kraju. Taka sytuacja może wiązać się z obowiązkiem przejściowego finansowania niejednokrotnie wysokich kwot w VAT. W przypadku gdy towary zostaną ostatecznie wywiezione na terytorium innego państwa członkowskiego i podatnik będzie posiadał dokumenty potwierdzające dostarczenie tych towarów do nabywcy (a zatem zostaną spełnione warunki dla zastosowania 0-proc. stawki dla WDT), będzie mógł dokonać korekty deklaracji VAT za okres, w którym wykazał tę zaliczkę, i tym samym odzyskać zapłacony VAT.
A jeżeli nie opodatkuje...
Podatnicy, którzy wstrzymują się z opodatkowaniem zaliczki i czekają, aż dowiedzą się, jaki jest kraj docelowy wysyłki, muszą liczyć się z dotkliwymi konsekwencjami takich decyzji. Jeśli bowiem towar ostatecznie nie opuści terytorium kraju, to transakcja powinna być wówczas zakwalifikowana jako dostawa krajowa, a tym samym obowiązek podatkowy w odniesieniu do zaliczki powstanie na zasadach ogólnych, tj. w momencie jej otrzymania. Podatnik będzie zatem zobowiązany do dokonania korekty deklaracji za okres, w którym otrzymał zaliczkę, oraz zapłaty podatku należnego wraz z ewentualnymi odsetkami za zwłokę. Bezpieczniejszym podatkowo rozwiązaniem w razie wątpliwości w zakresie kwalifikacji dostawy wydaje się zatem opodatkowanie otrzymanej zaliczki.
Podstawa prawna
Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 710).