Osoby samotnie wychowujące dzieci tak jak w latach poprzednich będą mogły skorzystać z preferencyjnego obliczenia podatku dochodowego. W rozliczeniu za 2008 r. na korzyść zmienią się niektóre warunki, od których to uprawnienie jest uzależnione.
Osoby samotnie wychowujące dzieci na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym mogą określić swój podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów. 1 stycznia 2009 r. wchodzą w życie korzystne zmiany dotyczące szczególnych zasad rozliczenia podatku dochodowego przez osoby samotnie wychowujące dzieci. Przede wszystkim zostanie poszerzony krąg dzieci objętych preferencją. Pod pewnymi warunkami została ona również przyznana rodzicom samotnie wychowującym dzieci, którzy nie mają na terytorium Polski miejsca zamieszkania do celów podatkowych.
Zmiany wprowadza nowelizacja ustawy o PIT z 6 listopada 2008 r. Co ważne, będą one miały zastosowanie do uzyskanych dochodów (poniesionej straty) od dnia 1 stycznia 2008 r. Oznacza to, że osoby samotnie wychowujące dzieci będą mogły skorzystać z nowych rozwiązań już przy okazji najbliższych rozliczeń podatkowych składanych za 2008 r.

Dzieci studiujące za granicą

W odniesieniu do obecnie obowiązujących uregulowań w przypadku osób wychowujących dzieci małoletnie nowelizacja nie wprowadza żadnych zmian, czyli tak jak dotychczas preferencyjne opodatkowanie nie będzie obwarowane dodatkowymi wymogami, które musiałby spełnić takie dzieci. Istotne zmiany dotyczą natomiast dzieci pełnoletnich (do ukończenia 25 lat), uczących się, oraz dorosłych dzieci niepełnosprawnych (bez względu na wiek).
Dobrą wiadomością dla wszystkich rodziców, których dzieci uczą się lub studiują za granicą, jest to, że również oni uzyskali prawo do wspólnego opodatkowania z dzieckiem. Dotychczasowe brzmienie przepisów, w przypadku dzieci do ukończenia 25 lat, ograniczało prawo do stosowania preferencji wyłącznie do dzieci uczących się w szkołach, o których mowa w polskich przepisach o systemie oświaty lub w przepisach - Prawo o szkolnictwie wyższym. Zgodnie z literalnym brzmieniem ustawy o PIT studia na uczelni zagranicznej pozbawiały zatem rodzica samotnie wychowującego takie dziecko prawa do wspólnego rozliczenia podatkowego. Taką interpretację przepisów prezentowało również Ministerstwo Finansów i urzędy skarbowe.
PRZYKŁAD: STUDIA ZA GRANICĄ
Córka podatniczki ma 21 lat, w tym roku podjęła studia w Niemczech, nie zarabia. Podatniczka będzie mogła rozliczyć się wspólnie z córką. Rozszerzenie wspólnego rozliczenia na dzieci uczące się za granicą zrównuje w prawie do skorzystania z preferencji rodziców, których dzieci studiują na polskich uczelniach, oraz takich, które zdecydowały się podjąć naukę poza krajem. Rodzice dzieci studiujących za granicą będą mieli prawo do wspólnego rozliczenia niezależnie od tego, czy dziecko w trakcie nauki za granicą pozostaje nadal uczniem lub studentem polskiej placówki.
Ograniczenie to nie będzie miało zastosowania, począwszy od zeznań podatkowych składanych za 2008 r. Po zmianach, zgodnie z nowym brzmieniem art. 6 ust. 4 pkt 3, preferencja obejmie dzieci uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w państwie innym niż Polska.

Limit zarobków

Należy również zwrócić uwagę, że w przypadku dzieci pełnoletnich, do ukończenia 25 lat, wspólne rozliczenie jest uzależnione nie tylko od warunku pobierania nauki, lecz także od wysokości dochodów uzyskiwanych przez takie dzieci. Począwszy od rozliczenia za 2008 r., zmienią się także zasady ustalania tego limitu.
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami rodzic zachowa prawo do preferencyjnego rozliczenia podatku, jeżeli dziecko w roku podatkowym nie uzyskało dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 (według skali podatkowej) lub art. 30b (m.in. dochody uzyskane z odpłatnego zbycia papierów wartościowych opodatkowane zryczałtowanym 19-proc. podatkiem) w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej. Dla roku 2008 jest to zatem kwota 3088,68 zł (586,85 zł / 19 proc.), a dla roku 2009 - 3089 zł (556,02 zł / 18 proc.). Do tej kwoty, tak jak dotychczas, nie będzie się wliczać renty rodzinnej.
PRZYKŁAD: LIMIT ZAROBKÓW
Podatnik wychowuje samotnie 22-letnią córkę. Jest ona studentką uczelni wyższej i pobiera rentę rodzinną. Od kilku dni pracuje, ale dochody, jakie osiągnie w 2008 r., nie przekroczą kwoty około 300 zł. Podatnik będzie mógł zatem skorzystać w zeznaniu podatkowym składanym za 2008 r. z preferencyjnego rozliczenia podatkowego. Córka spełnia warunek pobierania nauki oraz wieku (nie ma ukończonych 25 lat). Renta rodzinna nie wpływa na prawo do preferencji, natomiast pozostałe dochody córki nie przekroczą w roku podatkowym dopuszczalnego limitu.
Zgodnie z obecnymi przepisami ustawy o PIT prawo do wspólnego rozliczenia zachowuje rodzic, którego dziecko uzyskało w roku podatkowym dochód w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku. Sformułowanie to budziło liczne spory z organami podatkowymi. Nie było bowiem jasne, czy chodzi tu o kwotę przed czy po odliczeniu składek ZUS.



Dzieci niepełnosprawne

W odniesieniu do podatników wychowujących dzieci niepełnosprawne wprowadzone zmiany umożliwiają skorzystanie z preferencji także i tym podatnikom, których dzieci otrzymują dodatek pielęgnacyjny oraz rentę socjalną.
PRZYKŁAD: DODATEK PIELĘGNACYJNY
Podatniczka samotnie wychowuje 26-letniego syna. Syn otrzymuje dodatek pielęgnacyjny jako dodatek do renty rodzinnej. Podatniczka w rozliczeniu za 2008 r. będzie mogła rozliczyć się wspólnie z dzieckiem. Nowe przepisy rozszerzają krąg uprawnionych do preferencji rodziców dzieci chorych. Mogą z niej korzystać rodzice, których dzieci ze względu na orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji pobierają dodatek pielęgnacyjny.
Począwszy od rozliczenia za 2008 r., z preferencji skorzystają także rodzice, których dzieci ze względu na naruszenia sprawności organizmu, powstałe przed ukończeniem 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole albo w szkole wyższej, a przed ukończeniem 25. roku życia oraz w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej, okazały się całkowicie niezdolne do pracy i pobierają rentę socjalną.
Dotychczas rodzice wychowujący dorosłe dzieci niepełnosprawne mogli skorzystać z preferencyjnego rozliczenia, pod warunkiem że dzieci takie otrzymywały w roku podatkowym zasiłek pielęgnacyjny (wypłacany przez opiekę społeczną). Rodzice dzieci otrzymujących dodatek pielęgnacyjny (wypłacany przez ZUS) uprawnienie także tracili. Zróżnicowanie to zostało zniesione. Dodatkowo z dzieckiem będzie mógł się także rozliczyć rodzic dziecka, które otrzymuje rentę socjalną.

Wniosek w zeznaniu

Nie zmienią się pozostałe zasady korzystania z preferencji. Tak jak obecnie, z łącznego opodatkowania dochodów nie będą mogły skorzystać osoby samotnie wychowujące dzieci, jeżeli osoby te uzyskiwały przychody z działalności opodatkowane podatkiem linowym, kartą podatkową lub ryczałtem ewidencjonowanym. To samo dotyczy osób, do których miały zastosowanie przepisy ustawy o podatku tonażowym. Wspólne opodatkowanie jest uzależnione od złożenia przez podatników wniosku w zeznaniu podatkowym.
Trzeba pamiętać, że urząd skarbowy uwzględni wniosek o wspólne rozliczenie podatku, pod warunkiem że zostanie on złożony nie później niż w terminie określonym dla złożenia zeznania podatkowego, czyli do 30 kwietnia 2009 r.

Nierezydenci

Nowelizacja wprowadziła do ustawy o PIT nowy ust. 4a w art. 6. Umożliwia on, począwszy od rozliczeń za 2008 r., preferencyjne opodatkowanie dochodów samotnych rodziców będących nierezydentami pod następującymi warunkami:
• wychowywania dzieci wymienionych w art. 6 ust. 4 ustawy,
• uzyskania na terytorium Polski co najmniej 75 proc. całkowitych przychodów w roku podatkowym.
Uprawnienie to uzyskały osoby, które mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej. Do preferencyjnego opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci będących nierezydentami odnoszą się również wyłączenia określone w art. 6 ust. 8-10 ustawy o PIT. Oznacza to, że z preferencji nie skorzystają osoby samotnie wychowujące dzieci, do których mają zastosowanie przepisy o podatku liniowym, podatku zryczałtowanym (ryczałt ewidencjonowany, karta podatkowa) oraz podatku tonażowym.
PRZYKŁAD: PREFERENCJA DLA NIEREZYDENTA
Podatniczka samotnie wychowuje córkę. Nie ma miejsca zamieszkania w Polsce dla celów podatkowych. W Polsce uzyskuje jednak większość opodatkowanych przychodów. Jeżeli podatniczka uzyskała w Polsce co najmniej 75 proc. całkowitych przychodów w roku podatkowym, będzie mogła rozliczyć się wspólnie z dzieckiem. Zmiana dotyczy osób mających miejsce zamieszkania w innym państwie Unii Europejskiej lub należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej.
Warunkiem koniecznym do skorzystania z preferencyjnego opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci będących nierezydentami jest istnienie podstawy prawnej do wymiany informacji przez organy podatkowe Polski z organami podatkowymi państwa miejsca zamieszkania podatnika dla celów podatkowych. Na żądanie organów podatkowych bądź organów kontroli skarbowej podatnik jest też zobowiązany do udokumentowania wysokości swoich łącznych przychodów osiągniętych w roku podatkowym.
Osoba samotnie wychowująca dzieci będąca nierezydentem musi także udokumentować certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.
Warto zwrócić uwagę, że analogiczne zmiany przyznające wspólne rozliczenie nierezydentom zostały wprowadzone również w odniesieniu do małżonków. Zgodnie z tymi zmianami, małżonkowie - oboje nierezydenci oraz małżonkowie - z których jeden jest nierezydentem, a drugi rezydentem Polski, w przypadku gdy w Polsce osiągnęli co najmniej 75 proc. wszystkich uzyskanych w roku podatkowym opodatkowanych przychodów, będą mogli opodatkować swoje dochody na identycznych zasadach, jakie dotyczą rezydentów Polski. Oznacza to, że tacy małżonkowie mogą określić podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów.
OSOBA SAMOTNIE WYCHOWUJĄCA DZIECKO
Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się: jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli ta osoba jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której sąd orzekł separację. Za osobę samotnie wychowującą dzieci jest również uważana osoba pozostająca w związku małżeńskim, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 1 pkt 1 ustawy z 6 listopada o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 209, poz. 1316).