Rozmawiamy z ADRIANEM ARTOWICZEM, dyrektorem Departamentu Podatków Bezpośrednich w ECDDP - Syndyk, który zajmuje się przedsiębiorstwem postawionym w stan upadłości, nie wstępuje w prawa i obowiązki podatnika. Podatnikiem pozostaje przedsiębiorca, ale w związku z jego upadłością rozliczenia z organami podatkowymi są nadzorowane przez syndyka.
ROZMOWA
● W dzisiejszych, trudnych czasach coraz więcej firm ogłasza upadłość. Postawienie przedsiębiorcy w stan upadłości wiąże się z wyznaczeniem syndyka masy upadłościowej. Jest to podmiot, który obejmuje, zarządza i zabezpiecza przed zniszczeniem majątek upadłego. Czy syndyk przejmuje też obowiązki podatkowe?
- Nie. Syndyk nie wstępuje w prawa i obowiązki podatnika. Podatnikiem pozostaje przedsiębiorca, ale w związku z jego upadłością rozliczenia z organami podatkowymi są nadzorowane przez syndyka. Syndyk nie jest następcą prawnym upadłego. Należy podkreślić, że syndyk działa również jako podatnik VAT, gdyż świadczy usługi na rzecz spółki upadłej oraz jego wierzycieli (z nakazu sądowego). Fakt ten został potwierdzony w orzecznictwie sądów.
● Jakie znaczenie w zakresie rozliczeń podatkowych mają czynności prowadzone przez syndyka?
- Syndyk jako zastępca pośredni podejmuje za upadłego i na jego rachunek wszystkie czynności prawne, procesowe i gospodarcze. Ma to wpływ na rozliczenia VAT w zakresie wystawiania faktur, prowadzenia ewidencji, składania deklaracji i informacji podsumowujących oraz zapłaty należnego podatku. Podkreślić należy, że czynności te - w świetle prawa - nadal wykonuje spółka upadła, lecz pod zarządem syndyka. Obowiązki w tym zakresie ustaną nie wcześniej niż z chwilą poinformowania naczelnika urzędu skarbowego w zgłoszeniu o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Zgłoszenie to jest składane przez syndyka w imieniu spółki upadłej.
● A co z odliczaniem VAT?
- W zakresie rozliczeń VAT problematyczne jest określenie, czy spółce w trakcie postępowania upadłościowego przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących nabycie usług od syndyka. Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony przysługuje zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT w zakresie związku nabycia z wykonywaniem działalności opodatkowanej. Ograniczenie w odliczeniu podatku naliczonego nie może być zastosowane wyłącznie ze względów postawienia spółki w stan upadłości. Spółka, pozostając podatnikiem, może w pełni korzystać z przysługujących jej praw.
● Jak zatem przebiegają bieżące rozliczenia w podatku od towarów i usług?
- Podczas przebiegu postępowania upadłościowego upadły odnosi korzyść majątkową, gdyż działanie syndyka w zastępstwie upadłego prowadzi do zabezpieczenia interesów spółki poprzez odpowiednie zarządzanie oraz doprowadzenie do najkorzystniejszej sprzedaży majątku. Sprzedaż ta jest dokonywana w zarządzie syndyka i nie może być traktowana na odmiennych zasadach, niż wynika to z przepisów ustawy. Zatem stawki VAT oraz obowiązek podatkowy zależeć będą od charakteru dokonanej transakcji, jakiej dokonałby samodzielnie upadły.



● Ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy wiąże się z obowiązkiem zamknięcia ksiąg rachunkowych, odpowiednio na dzień poprzedzający dzień ogłoszenia upadłości. Jakie ma to skutki?
- Spowoduje to skrócenie roku podatkowego upadłego. Zamknięcie ksiąg przed upływem przyjętego roku podatkowego sprawi, że rokiem podatkowym będzie okres od pierwszego dnia miesiąca następującego po zakończeniu poprzedniego roku podatkowego do dnia zamknięcia ksiąg. W konsekwencji podatnik powinien dokonać wcześniejszego rozliczenia z tytułu podatku dochodowego. Na ogólnych zasadach powinien w terminie do końca trzeciego miesiąca następnego roku podatkowego dokonać rozliczenia podatku dochodowego oraz złożyć zeznanie CIT-8. Czynności w zakresie rozliczenia podatku dochodowego od osób prawnych nadzoruje syndyk.
● Jak będą wyglądały zasady rozliczenia przychodów w związku z umorzeniem zobowiązania upadłego?
- Kwota uzyskana w związku z prowadzeniem postępowania upadłościowego może być niewystarczająca, aby spełnić wszystkie zobowiązania. Dodatkowo ustawodawca przewidział również kolejność zaspokajania wierzycieli. Z uwagi na niewielkie prawdopodobieństwo otrzymania zapłaty kontrahent może zrezygnować z dochodzenia należności od upadłego. Jeżeli nastąpi umorzenie zobowiązania, wówczas umorzona kwota stanowi dla przedsiębiorcy przychód do opodatkowania. Należy zaznaczyć, że reguła ta nie znajdzie zastosowania, gdy umorzone zobowiązanie będzie związane z postępowaniem upadłościowym z możliwością zawarcia układu. Z mocy prawa osiągnięta korzyść, w kwocie odpowiadającej wartości umorzonego zobowiązania, nie podlega opodatkowaniu.
● A co z rozliczeniami podatkowymi wierzycieli?
- Wierzyciel może zrezygnować ze zgłoszenia wierzytelności do masy upadłościowej z uwagi na koszty. Może mu przysługiwać prawo zaliczenia wierzytelności, uprzednio zarachowanej jako przychód należny, do kosztów uzyskania przychodów. Konieczne jest w tym celu prawidłowe udokumentowanie nieściągalności. Dla celów podatkowych podstawą zaliczenia wierzytelności do kosztów może być na przykład postanowienie sądu o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku lub postanowienie o umorzeniu postępowania obejmującego likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, oraz postanowienie o ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku.