W prowadzonych postępowaniach organy podatkowe kwestionują możliwość zaliczenia określonych wydatków do kosztów uzyskania przychodów ze względu na ich nieracjonalność. Czy są do tego uprawnione?
Badając rozliczenia, organy podatkowe często stwierdzają, że poniesione wydatki nie przyczyniły się do faktycznego osiągnięcia przychodów (np. inwestycja okazała się nietrafiona). Mogą też uznać, że wydatki nie były konieczne, aby doszło do uzyskania przychodów (np. podatnik nabył usługę, którą mógł wykonać we własnym zakresie).
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 z późn. zm.) do kosztów uzyskania przychodów można zaliczać wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (z wyjątkiem tych, które zostały wyraźnie wskazane jako niestanowiące kosztów). Kluczowy jest zatem cel w postaci osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, a nie faktyczne osiągnięcie tego celu bądź efektywność dążenia do niego.
Potwierdzają to sądy administracyjne. Przykładowo w wyroku z 21 grudnia 2010 r. (sygn. akt I SA/Gd 1169/10) WSA w Gdańsku wskazał, że organy podatkowe posiadają kompetencje do badania (i oceny), czy konkretny wydatek został poniesiony w związku z dążeniem do osiągnięcia przychodu. Nie posiadają natomiast uprawnień do analizowania tego wydatku z punktu widzenia innych kryteriów pozanormatywnych, takich jak racjonalność podejmowanych decyzji gospodarczych, ich efektywności, sensu ekonomicznego czy niezbędności.
Nie oznacza to jednak, że wszystkie nieprzemyślane wydatki mogą zostać zaliczone do kosztów. Art. 16g ust. 2 ustawy o CIT wskazuje, że przy ustalaniu wartości początkowej poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych odpowiednio stosuje się art. 14 tej ustawy. Pozwala to organom podatkowym oszacować wartość początkową składników majątku, których koszt nabycia był większy niż ich wartość rynkowa. Wartość początkowa wyznacza natomiast wielkość dokonywanych odpisów amortyzacyjnych.