W ramach postępowań o zwrot nadpłaty podatku wielokrotnie można było usłyszeć o konieczności poniesienia ciężaru ekonomicznego podatku. Czy zasady zwrotu nadpłaty są zgodne z konstytucją?
W poprzedniej akademii podatkowej wskazałem na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 29 listopada umarzające postępowanie w sprawie pytania prawnego NSA: czy przepisy działu III rozdziału 9 Nadpłata ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.), w szczególności zaś art. 72 par. 1 pkt 1 tej ustawy w zakresie, w jakim nie warunkują stwierdzenia nadpłaty podatku akcyzowego i jej zwrotu od tego, kto poniósł ciężar ekonomiczny tego podatku, są zgodne z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Postępowanie zostało umorzone ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia, ponieważ TK uznał, że zachodzi przypadek zaniechania ustawodawczego, które nie podlega jego kognicji (sygn. akt P 45/09).
Niezależnie od procesowego charakteru przedmiotowego postanowienia, TK w uzasadnieniu wskazał na kilka istotnych kwestii dotyczących obecnego systemu nadpłaty w polskim prawie podatkowym. TK potwierdził, że obecnie obowiązujące przepisy Ordynacji podatkowej regulujące instytucję nadpłaty nie przewidują przesłanki poniesienia przez podatnika ciężaru ekonomicznego nienależnego lub nienadpłaconego podatku. Przyjęte zostało rozwiązanie, w ramach którego podstawową przesłanką zwrotu nadpłaty jest sam fakt zapłaty nienależnego podatku lub nadpłacenia podatku. Zdaniem TK przedmiotowe rozwiązanie realizuje jeden z dwóch podstawowych modeli regulacji zwrotu nadpłaty podatku występujących w państwach europejskich, gdzie uprawnienie do zwrotu przysługuje, jeżeli podatek został zapłacony bez podstawy prawnej, a poniesienie rzeczywistego ciężaru ekonomicznego podatku nie stanowi przesłanki zwrotu nadpłaconego podatku. Wydając przedmiotowe postanowienie o umorzeniu postępowania, TK potwierdził w praktyce, że obecnie obowiązujący system nadpłat jest zgodny z konstytucją.
not. EM