SENTENCJA - Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności, w części dotyczącej spłat lub dopłat. Opodatkowanie nie jest uzależnione od wystąpienia wzbogacenia osoby, która nabyła udziały ponad swój udział w majątku spadkowym. SYGN. AKT I SA/Bk 94/08
Pełnomocnik podatnika wystąpił o określenie nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych obliczonego i pobranego przez notariusza z tytułu zawartej umowy o dział spadku. Wyjaśnił, że spadkobiercy dokonali notarialnie działu spadku i podziału majątku wspólnego. Podatnik otrzymał całość spadku z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców. W efekcie pobrany przez notariusza podatek jest nienależny, ponieważ przeniesienie udziałów nie spowodowało wzbogacenia ze względu na konieczność dokonania spłat w kwocie odpowiadającej ich wielkości. Organy podatkowe odmówiły stwierdzenia nadpłaty. Podatnik zaskarżył odmowę do sądu administracyjnego. W jego ocenie opodatkowaniu podlega jedynie sytuacja, gdy nastąpiło nabycie rzeczy lub prawa majątkowego ponad wartość udziału we współwłasności. Czyli o taką, gdy następuje wzbogacenie osoby, która nabyła udziały ponad swój udział w majątku spadkowym.
Sąd oddalił skargę podatnika. Przypomniał, że podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności, w części dotyczącej spłat lub dopłat. W ten sposób określony został jeden z przedmiotów opodatkowania. Pewien stan faktyczny lub prawny, z którego zaistnieniem ustawodawca wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Oznacza to, że obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych powstaje tylko w takim zakresie, w jakim umowa o dział spadku i zniesienie współwłasności przewiduje spłaty lub dopłaty. Wpisuje się to w ogólną ideę objęcia obowiązkiem podatkowym na gruncie ustawy przede wszystkim odpłatnych czynności cywilnoprawnych. Jak podkreślił sąd, do opodatkowania tym podatkiem dochodzi wówczas, gdy współwłaściciel lub współspadkobierca w następstwie zniesienia współwłasności lub działu spadku uzyskuje aktywa o wartości ponad swój udział, a jednocześnie jest z tego tytułu zobowiązany do spłat lub dopłat.
Sąd przyznał, że opodatkowaniu podlega jedynie sytuacja, gdy nastąpiło nabycie rzeczy lub prawa majątkowego ponad wartość udziału we współwłasności. W jego ocenie skarżący nie dostrzega jednak, że taka sytuacja właśnie w sprawie zaistniała. Podatnik w wyniku zawartej umowy o dział spadku nabył prawa majątkowe w wielkości ponad swój dotychczasowy udział wynoszący.
Sąd nie zgodził się, że opodatkowanie uzależnione jest od wystąpienia wzbogacenia osoby, która nabyła udziały ponad swój udział w majątku spadkowym. Przepisy nie stanowią bowiem o wzbogaceniu, lecz o czynności cywilnoprawnej, która w tym przypadku ma charakter odpłatny. Nie każda natomiast czynność cywilnoprawna o charakterze odpłatnym prowadzi do wzbogacenia jednej ze stron, czyli wzrostu wartości jej majątku.
Sąd podkreślił, że w sprawie mamy do czynienia z podatkiem od czynności cywilnoprawnych, a nie podatkiem od wzbogacenia.