ETS oceni, czy odroczenie obowiązywania zakazu odliczania składek w PIT może być skuteczne. Odroczenie terminu uniemożliwia stosowanie zasady pierwszeństwa prawa UE przed krajowym. Od 1 grudnia będzie można w polskich zeznaniach PIT odliczać składki zagraniczne.
RAPORT
Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) odpowie na pytanie prejudycjalne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, czy odroczenie przez Trybunał Konstytucyjny (TK) utraty mocy przepisów ustawy o PIT do 30 listopada 2008 r., które zakazują odliczania w PIT zagranicznych składek ubezpieczeniowych (ściślej zapłaconych w krajach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii), nie narusza prawa wspólnotowego.
Jak podkreślają eksperci z Ernst & Young, jeśli ETS uzna, że przepisy wspólnotowe zostały naruszone, podatnicy zyskają dodatkowy, mocny argument odzyskania części podatku za lata ubiegłe. Wystarczy, że podatnicy, którzy odprowadzali zagraniczne składki ubezpieczeniowe, złożą korektę zeznania rocznego, uwzględniając w niej składki zagraniczne. Powstała po odliczeniu składek nadpłata podatku będzie musiała być podatnikowi zwrócona. Oczywiście taką możliwość dostaną tylko podatnicy, u których zobowiązanie podatkowe jeszcze się nie przedawniło, a że w Polsce przepisy wspólnotowe obowiązują od 1 maja 2004 r., w tym zakresie do przedawnienia jeszcze nie doszło. W uzasadnieniu korekty zeznania będzie trzeba wskazać, że podatnikowi przysługuje możliwość odliczenia zagranicznych składek ubezpieczeniowych, bo zezwala na to prawo wspólnotowe. A jak wiadomo, prawo UE ma pierwszeństwo nad prawem krajowym.
W sytuacji gdy sprawa z odliczaniem składek była przedmiotem prawomocnej decyzji, podatnicy, aby odzyskać podatek, będą musieli wznawiać postępowania.

Trudny wyrok TK

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego odraczające utratę mocy obowiązującej przez niekonstytucyjny przepis rodzą poważne problemy w praktyce stosowania prawa. Lesław Mazur, starszy konsultant z Ernst & Young, podkreśla, że sądy i organy stają przed dylematem: wydać własne orzeczenie na podstawie przepisu niezgodnego z konstytucją i narazić się na ewentualne wznowienie postępowania w przyszłości, czy też od razu nie uwzględniać przepisu mającego moc obowiązującą.
- Stanowisko sądów i doktryny jest podzielone, ale przeważają poglądy o obowiązku stosowania niekonstytucyjnego przepisu aż do upływu terminu wyznaczonego przez TK. Niemniej jednak 30 listopada - zgodnie z wyrokiem Trybunału - kwestionowane przepisy przestaną obowiązywać - tłumaczy Lesław Mazur.
Powstaje pytanie, co to oznacza. Zdaniem naszego rozmówcy z Ernst & Young oznacza to, że podatnicy, którzy w ogóle nie odliczyli składek zapłaconych w innym państwie członkowskim, będą mogli występować o zwrot nadpłaconego podatku. W przypadku podatników, którym wydano w tym zakresie niekorzystne, prawomocne decyzje, przysługiwać będzie prawo - choć nie brak poglądów przeciwnych z uwagi na odroczony skutek wyroku TK - wznowienia postępowania
- Aby z tego prawa skorzystać, należy złożyć wniosek o wznowienie postępowania w ciągu miesiąca od wejścia w życie orzeczenia TK, tj. w tym przypadku od 30 listopada 2008 r. - radzi Lesław Mazur.

Prawo UE ma pierwszeństwo

Występując z pytaniem prejudycjalnym, WSA w Poznaniu uznał, że przepis konstytucji dający możliwość odroczenia przez TK momentu utraty mocy obowiązującej przez niekonstytucyjną regulację może uniemożliwić wykonanie zasady pierwszeństwa prawa UE.
Zdaniem dr Niny Półtorak, radcy prawnego z Ernst & Young, zgodnie z tym przepisem oraz przyjmowaną jego interpretacją sądy muszą stosować niekonstytucyjne przepisy aż do upływu terminu utraty przez nie mocy obowiązującej. W sytuacji gdy przepisy te są nie tylko niekonstytucyjne, ale także sprzeczne z prawem wspólnotowym, akceptacja tej zasady uniemożliwiłaby sądowi pominięcie przepisu w procesie stosowania prawa.
- Sąd zadał to pytanie, pomimo że TK nie uznaje zasady pierwszeństwa prawa UE przed Konstytucją RP (wyrok sygn. akt K 18/04). Niezależnie od tego, czy ETS odpowie na to pytanie sądu, nie może być wątpliwości, że w sytuacji gdy dany przepis ustawowy jest niezgodny zarówno z konstytucją, jak i prawem wspólnotowym, sytuacja jednostek nie może być mniej korzystna niż w sytuacji zwykłej niezgodności z prawem unijnym - tłumaczy Nina Półtorak.
Dodaje, że żadne regulacje także o randze konstytucyjnej, jak i praktyka sądowa, nie mogą ograniczać możliwości polegania przez jednostki na zasadzie pierwszeństwa prawa unijnego i obowiązku wykonania tej zasady przez sąd.
W konsekwencji, zakładając niezgodność regulacji ustawy o PIT z prawem unijnym, sądy polskie na podstawie prawa wspólnotowego powinny odmawiać zastosowania zakwestionowanego przepisu także w okresie odroczenia utraty jego mocy obowiązującej przez TK.
- Podobnie na podstawie prawa wspólnotowego zwracane muszą być podatki nadpłacone w okresie poprzedzającym utratę mocy obowiązującej przez niekonstytucyjny przepis - argumentuje Nina Półtorak.

Nowe zasady od 1 grudnia

Niezależnie od wątpliwości odnośnie do stanu prawnego sprzed 2008 roku, począwszy od 1 grudnia 2008 r., znowelizowane przepisy ustawy PIT umożliwią odliczenie składek do obowiązkowego systemu ubezpieczeń społecznych zapłaconych ze środków podatnika w krajach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii.
Na ten aspekt zwraca uwagę Michał Grzybowski, dyrektor w Ernst & Young, który stwierdza, że odliczenie to będzie możliwe już w zeznaniu podatkowym za 2008 rok. Oznacza to, że dochód lub podatek uzyskany w ciągu tego roku będzie można obniżyć o składki zapłacone np. w Norwegii, Francji czy Hiszpanii.
Należy jednak pamiętać, że zmieniając ustawę o PIT, ustawodawca przewidział kilka warunków, które muszą być spełnione, aby odliczenie składek zapłaconych za granicą było możliwe. Nie mogą to zatem być składki, których podstawę stanowi przychód lub dochód zwolniony z opodatkowania na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
- Ponadto składki, które podatnik zamierza odliczyć w Polsce, nie mogły zostać odliczone od dochodu (przychodu) albo podatku za granicą. Wreszcie, konieczne jest, aby istniała podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych umów międzynarodowych do wymiany informacji z krajem, w którym składki zostały opłacone - przypomina Michał Grzybowski.
Jednocześnie podkreśla, że te warunki wymagają od podatnika znajomości zasad opodatkowania według wewnętrznych przepisów obowiązujących w krajach objętych przepisem, jak i treści umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
- Doceniając generalnie pozytywne skutki omawianej nowelizacji, należy wskazać, że ze względu na liczne skomplikowane warunki zastosowania odliczenia składek, postulat uproszczenia zasad opodatkowania dochodów osobistych pozostaje bez odpowiedzi - podsumowuje Michał Grzybowski.