Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług wyrażają zasadę, iż do wykazania prawidłowości rozliczeń niezbędne jest posiadanie faktur VAT, ponieważ stanowią one dokumenty źródłowe, na podstawie których dokonywane są zapisy w ewidencji VAT oraz rozliczenia kwot podatku naliczonego. Czy jest możliwość odtworzenia dokumentacji i czy można się spodziewać, że w razie utraty lub zagubienia faktury wystawca zechce nam ją wystawić po raz drugi?

W sytuacji gdy na skutek nieprzewidzianego zdarzenia losowego lub siły wyższej zostanie zagubiony bądź zniszczony oryginał faktury VAT, wówczas sprzedawca na wniosek nabywcy wystawia ponownie fakturę, czyli jej duplikat.
Zgodnie z przepisem art. 86 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, którą stanowi suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług, potwierdzających dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty), jeżeli wiązały się one z powstaniem obowiązku podatkowego, oraz od komitenta z tytułu dostawy towarów będącej przedmiotem umowy komisu.
Zatem w przypadku utraty dokumentów źródłowych, aby skorzystać jednak z możliwości pomniejszenia kwot podatku należnego o naliczony, powinniśmy odtworzyć utraconą dokumentację na warunkach określonych w par. 22 rozporządzenia ministra finansów w sprawie m.in. wystawiania faktur, zgodnie z którym jeżeli oryginał faktury lub faktury korygującej ulegnie zniszczeniu albo zaginie, sprzedawca na wniosek nabywcy ponownie wystawia fakturę. Duplikat powinien zawierać takie same dane, jakie były ujęte w pierwotnej fakturze, a nadto zawierać wyraz DUPLIKAT oraz datę jego wystawienia. Duplikat faktury wystawia się w dwóch egzemplarzach, przy czym oryginał otrzymuje nabywca, a kopię zatrzymuje sprzedawca. Wówczas tak wystawione duplikaty traktuje się jak faktury VAT i dlatego obniżenia kwoty podatku należnego o naliczony wynikający z duplikatu dokonuje się na takich samych zasadach jak dla zwykłej faktury.
Ponadto wskazać należy na występujące w praktyce wątpliwości związane z tym, kiedy podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT wynikającego z duplikatu - czy w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał pierwotną fakturę, czy w rozliczeniu za okres, w którym otrzymał duplikat. Otóż w sytuacji kiedy podatnik zdążył w ustawowym terminie odliczyć podatek z oryginału faktury VAT, zanim zaginęła bądź uległa zniszczeniu, otrzymany duplikat faktury uważa się za dokument potwierdzający uprawnienie do już dokonanego odliczenia podatku. Przyjmuje się, iż wówczas nie ma obowiązku korekty VAT podatku naliczonego za okres, w którym odliczono go z faktury oryginalnej i wykazania go w okresie rozliczeniowym właściwym dla duplikatu.
Z kolei w przypadku gdy oryginał faktury nigdy nie dotarł do nabywcy i tym samym nie została ona zaksięgowana, do wystawionego duplikatu możemy zastosować ogólne zasady dotyczące rozliczania VAT, zgodnie z którymi podatnik ma prawo do odliczenia podatku VAT w rozliczeniu za okres, w którym otrzymał fakturę lub w rozliczeniu za okres następny, przy czym możliwość traktowania duplikatu tak jak faktury pierwotnej wynika z nadania pojęciu faktura szerszego znaczenia, obejmującego swym zakresem również faktury korygujące oraz duplikaty tych faktur. Zatem stwierdzić należy, iż prawo do odliczenia VAT przysługuje w okresie rozliczeniowym, w którym podatnik otrzymał duplikat faktury lub w miesiącu następnym.
DARIA GĄGLEWSKA
radca prawny z kancelarii Liber D. Paliszewski i Partnerzy w Gdańsku
PODSTAWA PRAWNA
■ Ustawa z dnia 11 marca 2004 o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2004 r., nr 54, poz. 535 z późn.zm.).
■ Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 maja 2005r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2005 r. nr 95, poz. 798).