Zwolnienie z długu lub jego umorzenie rodzi skutki podatkowe. U podatnika, który taką ulgę otrzymuje, powstaje przychód z innych źródeł. Wartość umorzonego zobowiązania trzeba wykazać w zeznaniu i opodatkować.
Ze zwolnieniem z długu podatnicy zazwyczaj mają do czynienia przy zaciąganiu kredytów bankowych. Trzeba tu od razu podkreślić, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się dopiero wtedy, gdy dochodzi do umorzenia kredytu lub jego części, wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód).
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o PIT opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o PIT oraz dochodów, od których na podstawie Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. To nie koniec. Źródłami przychodów są także inne źródła.
Za przychody z innych źródeł, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenie społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14 ustawy o PIT, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 ustawy o PIT oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. Sformułowanie w szczególności dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.
Umorzenie należności głównej (kapitał kredytu lub pożyczki), a niekiedy odsetek od kredytu, będzie więc stanowiło przychód dłużnika, gdyż otrzymał on w przeszłości określoną kwotę pieniędzy, pod warunkiem jej zwrotu w ustalonym w umowie terminie i zobowiązuje się do uiszczenia odsetek z tytułu korzystania ze środków finansowych kredytodawcy.
Ważne!
Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń
Umorzenie długu można powiązać z nie- odpłatnym świadczeniem. Dla celów podatkowych przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te zdarzenia prawne i gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Umowa z bankiem

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Zatem otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie są obojętne podatkowo. Natomiast umorzenie należności głównej (kapitał kredytu lub pożyczki), a niekiedy i odsetek od kredytu będzie stanowiło przychód dłużnika, gdyż otrzymał on w przeszłości określoną kwotę, pod warunkiem jej zwrotu w ustalonym w umowie terminie i zobowiązuje się do uiszczenia odsetek z tytułu korzystania ze środków finansowych kredytodawcy.
Co ważne, odmiennie w zakresie rozliczeń z fiskusem należy traktować odsetki, które są opłatą za korzystanie ze środków finansowych kredytobiorcy, i tzw. odsetki karne.

Zwolnienie z długu i odsetek

Wysokość odsetek, które są opłatą za korzystanie ze środków finansowych kredytobiorcy (w sposób niebudzący wątpliwości, co do wysokości), jak i zasady oraz terminy spłaty kredytu wraz z odsetkami określone są w umowie kredytowej. Zatem umorzenie kwot niezapłaconych odsetek od kredytu zaciągniętego przez osobę fizyczną, których termin płatności upłynął - jest przysporzeniem majątkowym, skutkującym powstaniem przychodu podlegającego opodatkowaniu. Dotyczy to zarówno odsetek skapitalizowanych (które de facto po skapitalizowaniu stają się kwotą długu), jak i odsetek wymagalnych, czyli takich, których w myśl postanowień umowy kredytowej termin płatności upłynął. Świadczeniobiorca osiąga bowiem korzyść majątkową o konkretnym wymiarze, gdyż zmniejsza się zobowiązanie, jakie musiałby zapłacić, gdyby nie nastąpiło umorzenie. Stąd też umorzenie tych należności jest formą przysporzenia o konkretnym wymiarze finansowym i stanowić będzie przychód z innych źródeł.
Zwolnienie dłużnika od zapłaty części wierzytelności rodzi ten skutek, że dłużnik nie musi ponosić wydatków, które na nim ciążą. W sensie podatkowym stanowi to realne przysporzenie, mające konkretny wymiar finansowy, a tym samym oznacza powstanie przychodu podlegającego opodatkowaniu PIT.
JAK TO ZROBIĆ...

Czy umorzenie odsetek karnych to przychód

PROBLEM: Podatnik został zwolniony przez bank z zapłaty odsetek od nieterminowych spłat pożyczki. Czy umorzenie odsetek karnych jest opodatkowane?
ROZWIĄZANIE: Odsetki karne, czyli przypadające od nieterminowo regulowanych zobowiązań, należy rozpatrywać w zależności od treści umowy i określenia sposobu ich naliczania. Jeżeli umowa kredytowa jednoznacznie określa zasady naliczania podwyższonych odsetek od nieterminowych spłat rat kredytu i wiąże nimi strony umowy, to odsetki te należy traktować jak odsetki wymagalne, czyli ich umorzenie jest przychodem dłużnika podlegającym opodatkowaniu. Jeżeli zaś umowa daje wierzycielowi jednostronne prawo do naliczania podwyższonych odsetek od nieterminowych spłat kredytu - z którego może skorzystać lub nie - odstąpienie przez wierzyciela od naliczania takich odsetek nie stanowi przysporzenia dla kredytobiorcy.
Podstawa prawna
• Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 z późn. zm.).