Najczęściej urząd gminy lub straż gminna przekazuje to urządzenie innej jednostce. Należy wtedy dokonać jego wyksięgowania. Zazwyczaj rozlicza się tę operację z kontem 800
Straże gminne (miejskie) nie mogą już używać fotoradarów. Samorządy mają więc różne pomysły na ich zagospodarowanie. Zastanawiają się nad przekazaniem ich do muzeów, fundacji czy ITD. Rozważane jest także wykorzystanie ich w działalności edukacyjnej przez samą straż gminną. Podejmując decyzję o tym, co z nimi zrobić, należy pamiętać także o przestrzeganiu prawa bilansowego.
Czyj majątek
Radary, które nie mogą być użytkowane od początku 2016 r., stanowią majątek straży gminnych (miejskich). Podstawowym aktem prawnym stanowiącym o funkcjonowaniu straży jest ustawa o strażach gminnych. Zgodnie z art. 6 tej ustawy straż jest jednostką organizacyjną gminy i może zostać postanowione przez radę gminy, że będzie ona umiejscowiona w strukturze urzędu gminy. W takim przypadku wszystkie operacje gospodarcze związane z majątkiem są ujmowane w księgach rachunkowych urzędu.
Jeśli będzie przyjęte inne rozwiązanie, tj. straż będzie odrębną jednostką organizacyjną – jednostką budżetową, to operacje gospodarcze będą ujmowane w odrębnych księgach tej właśnie jednostki.
Ważne jest to, że bez względu na sposób organizacji koszty związane z funkcjonowaniem straży są pokrywane z budżetu gminy (art. 5 ustawy o strażach gminnych).
Przekazywane nieodpłatnie mogą być darowizną
Najczęstszym pomysłem jest przekazanie fotoradarów. Dlatego warto zauważyć, że przekazywanie i darowizna to pojęcia używane zamiennie, jednak nie są one tożsame. Przy przekazywaniu darowizn należy stosować regulacje wynikające z ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.). Natomiast przekazanie nieodpłatne nie jest uregulowane w ogólnych przepisach prawa. Z punktu widzenia gospodarki finansowej w jednostkach budżetowych w obu przypadkach należy mieć na uwadze przede wszystkim regulacje rozporządzenia Rady Ministrów z 21 maja 2010 r. w sprawie sposobu i trybu gospodarowania składnikami rzeczowymi majątku ruchomego, w który wyposażone są jednostki budżetowe. Rozporządzenie to daje w art. 38 ust. 1 prawo do nieodpłatnego przekazania składników rzeczowego majątku ruchomego innej jednostce lub jednostce samorządu terytorialnego na czas oznaczony, nieoznaczony albo bez zastrzeżenia obowiązku zwrotu. Takie przekazanie powinno nastąpić na pisemny wniosek zainteresowanego podmiotu lub organu, złożony do kierownika jednostki. Wniosek taki nie jest potrzebny w przypadku wykonywania przez jednostkę samorządu terytorialnego zadań publicznych z zakresu administracji rządowej i nieodpłatnego przekazania składników rzeczowych majątku ruchomego służących do wykonywania tych zadań. Ten wyjątek nie będzie miał jednak zastosowania w przypadku przekazania radarów. A zatem jeśli straż gminna będzie chciała przekazać niewykorzystywany radar ITD lub muzeum, to te jednostki powinny wystąpić z pisemnym wnioskiem o takie przekazanie. Powinien on zawierać w szczególności:
● nazwę, siedzibę i adres podmiotu występującego o nieodpłatne przekazanie składnika rzeczowego majątku ruchomego,
● wskazanie składnika rzeczowego majątku ruchomego, którego wniosek dotyczy,
● oświadczenie, że przekazany składnik rzeczowy majątku ruchomego zostanie odebrany w terminie i miejscu wskazanym w protokole zdawczo-odbiorczym.
W chwili nieodpłatnego przekazania sporządza się protokół zdawczo-odbiorczy. Jest on podstawą do przekazania sprzętu, ale także księgową podstawą do ujęcia wyłączenia z ksiąg rachunkowych oddawanego radaru w jednostce przekazującej oraz ujęcia otrzymanego sprzętu w jednostce otrzymującej. Protokół taki powinien zawierać następujące informacje:
● oznaczenie stron,
● nazwę, rodzaj i cechy identyfikujące składnik rzeczowy majątku ruchomego,
● liczbę składników rzeczowych majątku ruchomego oraz ich wartość;
● niezbędne informacje o stanie techniczno-użytkowym składnika rzeczowego majątku ruchomego,
● okres, w którym składnik rzeczowy majątku ruchomego będzie używany przez jednostkę korzystającą,
● miejsce i termin odbioru składnika majątku ruchomego,
● podpisy z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska osób upoważnionych do podpisania protokołu.
Należy zaznaczyć, że zgodnie z par. 40 ust. 1 wskazanego rozporządzenia, wartość składnika rzeczowego majątku ruchomego przekazywanego nieodpłatnie określa się według wartości początkowej.
Zgodnie z rozporządzeniem darowizna może mieć miejsce, jeśli przekazanie następuje na rzecz jednostek oświatowych niebędących państwowymi jednostkami budżetowymi oraz fundacji i organizacji pożytku publicznego, które prowadzą działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową, wychowawczą, sportową lub turystyczną, z przeznaczeniem na realizację ich celów statutowych (par. 39 rozporządzenia). Wtedy też udokumentowanie następuje na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego na wniosek zainteresowanego. Z tym że wartość przedmiotu darowizny ustala się na podstawie wartości księgowej.
Sposób ujęcia zależy od kwalifikacji środka trwałego
W jednostkach budżetowych – w księgach bezpośrednio straży gminnej lub urzędu gminy, jeśli straż jest w jego strukturach – do ujmowania przekazywanych darowizn służy konto 761 Pozostałe koszty operacyjne. Zgodnie z rozporządzeniem ministra finansów z 5 lipca 2010 r. konto to służy do ewidencji kosztów niezwiązanych bezpośrednio z podstawową działalnością jednostki. W szczególności na stronie Wn konta 761 ujmuje się:
1) koszty osiągnięcia pozostałych przychodów w wartości cen zakupu lub nabycia materiałów,
2) kary, odpisane, przedawnione, umorzone i nieściągalne należności, odpisy aktualizujące od należności, koszty postępowania spornego i egzekucyjnego oraz nieodpłatnie przekazane rzeczowe aktywa obrotowe, koszty o nadzwyczajnej wartości lub które wystąpiły incydentalnie.
Generalnie na tym koncie należy także ująć wartość przekazanych darowizn niezależnie od tego, czy mają postać rzeczową czy pieniężną. W szczególności jeśli jest przekazywane wyposażenie. Taki sposób ewidencjonowania dla radarów będzie miał jednak miejsce bardzo rzadko – jeśli w dyspozycji straży gminnej pozostawał radar podlegający jednorazowemu umorzeniu w chwili jego przyjęcia do użytkowania. Mogło to dotyczyć tych radarów, które te jednostki otrzymały kiedyś w darowiźnie, np. od stowarzyszeń, radarów używanych o wartości niższej lub równej 3500 zł.
Zatem jeśli jednostka budżetowa przekaże radar zaliczony do wyposażenia do innej jednostki, jest zobligowana do:
● wyłączenia jego wartości początkowej dotychczas ujętej na koncie 013 Pozostałe środki trwałe – księgowanie po stronie Ma,
● wyłączenia jego dotychczasowego umorzenia ujętego na koncie 072 Umorzenie pozostałych środków trwałych – księgowanie po stronie Wn.
Dodatkowo jednostka jest zobowiązana do ujęcia ewentualnej różnicy między wartością początkową a dotychczasowym umorzeniem jako pozostałego kosztu operacyjnego – księgowanie po stronie Wn konta 761 Pozostałe koszty operacyjne. W praktyce raczej na koncie 761 będą ujęte ewentualne dodatkowe koszty związane z przekazaniem darowizny.
Natomiast jeśli radar był ujęty jako środek trwały podlegający amortyzacji, a z taką sytuacją najczęściej mamy do czynienia, to należy jego przekazanie rozliczyć funduszowo. Wartość początkowa radarów sięga kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Podlegały one w chwili zakupu ujęciu na koncie 011 Środki trwałe. W efekcie ich wartość była ujmowana jako zwiększenie funduszu podstawowego. Następnie podlegały one odpisom amortyzacyjnym zgodnie z przyjętym planem amortyzacji. A zatem w chwili przekazania takiego składnika nieodpłatnie innej jednostce należy dokonać:
● wyłączenia jego wartości początkowej dotychczas ujętej na koncie 011 Środki trwałe – księgowanie po stronie Ma,
● wyłączenia jego dotychczasowego umorzenia ujętego na koncie 071 Umorzenie środków trwałych – księgowanie po stronie Wn,
● wyłączenie niezamortyzowanej wartość z konta 800 Fundusz jednostki – księgowanie po stronie Wn.
Zmiana sposobu przeznaczenia nie wpływa na ujęcie
Jeśli postanowiono, że radar będzie służył straży gminnej jako eksponat, jak to np. zapowiedziano w Kielcach, to nie ma podstaw do wyłączenia tego urządzenia z ksiąg rachunkowych. Należy się jednak zastanowić, czy zmiana sposobu użytkowania nie jest podstawą do dokonania odpisu z tytułu utraty wartości. Zmienia się w istotny sposób funkcja radaru – zamiast być wykorzystywany w działalności operacyjnej, teraz będzie w gablocie jako eksponat dydaktyczny. Kierując się zatem art. 28 ust. 7 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości należy oszacować spadek wartości użytkowej i obciążyć Pozostałe koszty operacyjne.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1383 ze zm.). Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.). Rozporządzenie Rady Ministrów z 21 maja 2010 r. w sprawie sposobu i trybu gospodarowania składnikami rzeczowymi majątku ruchomego, w który wyposażone są jednostki budżetowe (Dz.U. nr 114, poz. 761). Rozporządzenie ministra finansów z 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 289 ze zm.).