Wygląda na to, że począwszy od 1 stycznia 2015 r. będziemy mieli problem w postępowaniach podatkowych. W myśl nowych przepisów ordynacji podatkowej pełnomocnictwo szczególne będzie mogło być udzielone na formularzu, którego wzór ustala minister finansów w drodze rozporządzenia. W zamyśle ustawodawcy miało być lepiej, ale jak zwykle – nie wyszło.
Sporządzenie wzoru formularza pełnomocnictwa nie należy do zajęć szczególnie trudnych. Na karb braku doświadczenia kładę więc to, że do dwustronicowego wzoru NRA zgłosiła aż pięć stron uwag, z których znaczna część została uwzględniona. I pewnie ten tekst by nie powstał, gdyby nie kwestia jednej nieuwzględnionej uwagi odnoszącej się do pełnomocnictwa substytucyjnego, inaczej zwanego dalszym. W raporcie z konsultacji społecznych minister finansów napisał: „Instytucja substytucji (ustanowienie dalszego pełnomocnika) nie została uregulowana w przepisach ordynacji podatkowej. Wprowadzenie takiego rozwiązania we wzorze pełnomocnictwa szczególnego (czy do doręczeń) stanowiłoby przekroczenie upoważnienia ustawowego”. Napisał tak, choć w nowym art. 138-o ordynacji przesądzono, że do pełnomocnictw stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Stosuje się więc również przepis art. 106 k.c., zgodnie z którym pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Adwokaci, radcowie prawni i doradcy podatkowi mają ustawowe prawo udzielania dalszych pełnomocnictw. Ale co z innymi? Gdzie w formularzu zaznaczyć, że pełnomocnictwo obejmuje prawo udzielania dalszych pełnomocnictw?
Od nowego roku wszyscy, którzy korzystają z instytucji pełnomocnictwa dalszego, staną więc przed poważnym dylematem, w jaki sposób go udzielać. Czy możliwa jest zwykła forma pisemna, czy też – ze względu na obowiązek wynikający z art. 138-e par. 3 ordynacji podatkowej – konieczne jest uczynienie tego na formularzu, według wzoru ustalonego na podstawie art. 138-j par. 1 pkt. 2? Wydaje się, że prawidłowy jest wniosek drugi, a więc wzór pełnomocnictwa powinien – w myśl art. 106 k.c. w zw. z art. 138-o ordynacji – umożliwiać oznaczenie, czy mocodawca upoważnia pełnomocnika do ustanawiania dalszych pełnomocników, względnie czy upoważnienie takie wynika z ustawy. Ponadto powinien być skonstruowany w taki sposób, by pełnomocnik mógł go łatwo wykorzystać do udzielenia substytucji.
Z pisma skierowanego do NRA można dowiedzieć się, że departament prawa gospodarczego Rządowego Centrum Legislacji wziął pod uwagę możliwość udzielania takich pełnomocnictw w sprawach podatkowych z wykorzystaniem wzoru pełnomocnictwa szczególnego, określonego w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Taki pogląd podzielił w toku roboczych konsultacji departament polityki podatkowej MF, potwierdzając brak przeszkód w stosowaniu ww. wzoru również w przypadkach udzielania pełnomocnictw dalszych. Miejmy nadzieję, że innego zdania nie będzie sądownictwo administracyjne.
Choć może cieszyć, że autor projektu na końcowym etapie prac legislacyjnych zmienił stanowisko i opowiedział się za dopuszczalnością substytucji w postępowaniach podatkowych, to jednak martwi, że w trybie ratunkowym zmuszeni będziemy do stosowania formularza stworzonego z tą myślą, że w postępowaniu podatkowym nie można udzielać pełnomocnictw dalszych. Nie stanowi poprawnej legislacji sytuacja, w której wzór formularza pełnomocnictwa szczególnego nie przewiduje wprost możliwości wykorzystania go jako pełnomocnictwa dalszego, a sposób jego wypełnienia wymaga dodatkowej porady prawnej.