Od 2016 roku zostanie przyjęte domniemanie, że nieujawnione przychody pochodzą z czynności będących przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Rozszerzy to zakres stosowania sankcyjnej stawki
75 proc. – tyle wynosi stawka PIT stosowana do przychodów nieujawnionych. Na tak szczególne sankcje ze strony fiskusa są narażone osoby fizyczne, których wydatki przekraczają zadeklarowane przychody i które nie potrafią wskazać źródła finansowania tej nadwyżki.
Ciągłe spory
W praktyce próby zastosowania sankcyjnej stawki prowadzą do wielu sporów między podatnikami a organami podatkowymi, co wynika przede wszystkim z dwóch powodów.
Po pierwsze, obowiązujące regulacje opierają się na niezdefiniowanych pojęciach, takich jak „przychody ze źródeł nieujawnionych”, „przychody nieznajdujące pokrycia w źródłach ujawnionych”, „czynienie wydatków” czy „zgromadzone mienie”.
Po drugie, organy podatkowe nie są w stanie zweryfikować wszystkich udzielonych im wyjaśnień. Niektórzy podatnicy powołują się na fikcyjne źródła przychodów, w tym czyny zabronione. Wiedzą bowiem, że przepisów ustawy o PIT (a więc także stawki 75-proc.) nie stosuje się do przychodów pochodzących z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. W ten sposób postępowania stają się żmudne i mało efektywne, nie prowadzą przy tym do ustalenia rzeczywistego pochodzenia przychodów.
Czas na zmianę
1 stycznia 2016 r. stracą moc aktualnie obowiązujące przepisy – tak niejasne i nieprecyzyjne, że ostatecznie zostały uznane za niezgodne z konstytucją (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 29 lipca 2014 r., sygn. akt P 49/13). Zasady opodatkowania nieujawnionych przychodów uregulowano na nowo.
Wśród najważniejszych zmian należy wskazać nie tylko zdefiniowanie kluczowych pojęć, ale również przyjęcie domniemania, że przychody pochodzą z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Podatnicy chcący wyłączyć nieujawnione przychody spod opodatkowania PIT będą musieli obalić to domniemanie, przedstawiając wiarygodny dowód, np. orzeczenie sądu karnego o pochodzeniu przychodów z nielegalnej działalności. Na takie rozwiązanie zdecydują się zapewne tylko nieliczni.
Praktyczne problemy
Podatnicy mogą napotkać problemy praktyczne w przypadku wszczęcia postępowania jeszcze w 2015 r. Mimo że obowiązujące regulacje zostały już uznane za niekonstytucyjne, termin ich uchylenia odroczono. Niektóre organy podatkowe nadal je stosują, inne odmawiają rozstrzygania na ich podstawie, co może prowadzić do niejednolitych rozstrzygnięć w podobnych sprawach.
Stawki 75 proc. nie powinni się obawiać ci podatnicy, którzy wprawdzie zaniżą podstawę opodatkowania, ale uczynią to omyłkowo. Organy podatkowe będą zobowiązane w pierwszej kolejności dążyć do ustalenia faktycznego źródła przychodów (np. pozarolnicza działalność gospodarcza), tak aby opodatkować przychody według zasad właściwych dla tego źródła. Dopiero gdy te próby zakończą się niepowodzeniem, zastosowanie znajdą znacznie bardziej dolegliwe dla podatników przepisy.
Podstawa prawna
Ustawa z 16 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy – Ordynacja podatkowa (Dz.U. poz. 251).