Coraz częstszym źródłem finansowania działalności stają się pożyczki udzielane przez przedsiębiorców spoza sektora finansowego. Czy od takiej pożyczki trzeba zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC), czy też jej udzielenie jest usługą zwolnioną z VAT?
Jacek Balicki
konsultant, PricewaterhouseCoopers
Opodatkowaniu PCC podlegają czynności cywilnoprawne wymienione w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 68, poz. 450 z późn. zm.), w tym umowy pożyczki. Jednocześnie nie podlegają PCC czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron, z tytułu dokonania tych czynności, jest opodatkowana VAT lub też jest zwolniona z VAT. Ustalenie, czy dana umowa pożyczki podlega opodatkowaniu PCC, wymaga rozstrzygnięcia, czy przynajmniej jedna ze stron z tytułu udzielenia pożyczki jest opodatkowana VAT lub jest zwolniona z VAT.
Nie ulega przy tym wątpliwości, że czynność odpłatnego udostępnienia kapitału jest świadczeniem usług objętym zakresem przedmiotowym ustawy o VAT (Dz.U. z 2004 r. nr 54, poz. 535 z późn. zm.). Pozostaje zatem rozstrzygnięcie, czy pożyczkodawca, w zakresie udzielanej pożyczki, występuje w charakterze podatnika VAT, a tym samym, czy z tytułu pożyczki którakolwiek ze stron powinna rozpoznać obowiązek podatkowy VAT. W wyroku z 13 marca 2007 r. (sygn. III SA/Wa 3554/06) WSA w Warszawie rozstrzygnął sprawę opodatkowania jednorazowej pożyczki, zawartej pomiędzy podmiotami, z których żaden nie prowadził działalności finansowej. W wyroku tym sąd stwierdził, że analiza art. 4 VI Dyrektywy prowadzi do wniosku, że podatnikiem VAT jest podmiot wykorzystujący majątek rzeczowy (pieniądze) w celu uzyskiwania z tego tytułu stałego dochodu (odsetek w 60 ratach). Przypomnijmy, art. 4 ust. 1 VI Dyrektywy VAT stanowił, iż za działalność gospodarczą uznaje się również wykorzystywanie, w sposób ciągły, własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych. Analogiczne sformułowanie zawiera Dyrektywa 2006/112/WE, a także polska ustawa o VAT.
Sąd uznał tym samym, że udzielanie pożyczek przez przedsiębiorców stanowi element prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, a tym samym podlega opodatkowaniu VAT, niezależnie, czy stanowi czynność jedynie sporadyczną i czy jest wyszczególnione w zakresie ich działalności.
W konsekwencji należy przyjąć, iż finansowanie za pomocą pożyczek udzielanych przez instytucje pozabankowe pozostaje poza zakresem opodatkowania PCC. Jednocześnie podatnicy VAT, którzy dotychczas uiścili PCC z tytułu pożyczek, mogą obecnie, w świetle powyższego wyroku, rozważyć wystąpienie o zwrot zapłaconego podatku.