Wartość firmy jest jedną z najbardziej kontrowersyjnych kategorii prawa bilansowego i podatkowego. Znalazła swoje odzwierciedlenie w ustawie o rachunkowości. Uregulowania te określają sposób wyceny i rozliczania oraz wykazywania wartości firmy. Jej istnienie ma również znaczenie dla ustalania zobowiązań podatkowych przedsiębiorstw. Przepisy prawa bilansowego oraz podatkowego odnoszące się do wartości firmy nie są spójne, co wywołuje określone konsekwencje.
Dziennik Gazeta Prawna
W zależności od tego, czy cena, za którą nabywane jest przedsiębiorstwo, jest mniejsza lub większa od wartości godziwej nabytych aktywów netto, powstaje ujemna lub dodatnia wartość firmy. Zazwyczaj cena nabycia jest większa od wartości aktywów i w wyniku takiego nabycia powstaje dodatnia wartość firmy. Jednak jeżeli cena nabycia przedsiębiorstwa jest mniejsza od wartości godziwej nabytych aktywów netto, to powstaje ujemna wartość firmy.
Ujemną wartość firmy, do wysokości nieprzekraczającej wartości godziwej nabytych aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach, jednostka zalicza do rozliczeń międzyokresowych przychodów przez okres będący średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów.
Natomiast ujemna wartość firmy w wysokości przekraczającej wartość godziwą aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach, zaliczana jest do pozostałych przychodów operacyjnych na dzień połączenia lub nabycia.
Jeżeli więc na dzień przejęcia spółka przejmująca jest w stanie wiarygodnie oszacować straty i koszty związane z połączeniem, ujemna wartość firmy powinna być odpisywana w rachunek wyników równomiernie z ponoszeniem tych strat i kosztów. Jeżeli natomiast oszacowanie jest niemożliwe bądź straty i koszty nie zostały poniesione, spółka powinna:
– ujemną wartość firmy nieprzekraczającą wartości środków trwałych wykazać w bilansie jako rozliczenie międzyokresowe przychodów i rozliczać je w rachunek wyników przez średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności środków trwałych,
– pozostałą część ujemnej wartości firmy wykazać jako przychód w rachunku wyników już na dzień połączenia.
Przychody z tytułu ujemnej wartości firmy wykazuje się w pozostałych przychodach operacyjnych.
W ewidencji księgowej zakupione przedsiębiorstwo zostanie ujęte w sposób następujący:
a) zapłata za zakupione przedsiębiorstwo: strona Wn konta „Pozostałe rozrachunki” oraz strona Ma konta „Rachunek bankowy”,
b) przyjęcie składników majątku: strona Wn odpowiednie konta zespołu 1, 2, 3 oraz strona Ma konta „Pozostałe rozrachunki”,
c) nadwyżka wartości składników majątku przedsiębiorstwa nad ceną nabycia: strona Wn konta „Pozostałe rozrachunki” oraz strona Ma konta „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” – w ewidencji analitycznej „Ujemna wartość firmy”.
Księgowanie odpisu ujemnej wartości będzie następujące: strona Wn konto 84 „Ujemna wartość firmy” oraz strona Ma konto 76 „Pozostałe przychody operacyjne”.
Ujemna wartość firmy wykazywana jest na dzień bilansowy w pozycji B.IV.1 pasywów bilansu „Rozliczenia międzyokresowe” – „Ujemna wartość firmy”. Ujemną wartość firmy, do wysokości nieprzekraczającej wartości godziwej nabytych aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach, jednostka zalicza do rozliczeń międzyokresowych przychodów przez okres będący średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów. Ujemna wartość firmy w wysokości przekraczającej wartość godziwą aktywów trwałych, z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach, zaliczana jest do przychodów na dzień połączenia (art. 44b pkt 11 ustawy o rachunkowości).
EWIDENCJA KSIĘGOWA
Od indywidualnego przedsiębiorcy
Spółka z o.o. zakupiła firmę należącą do indywidualnego przedsiębiorcy. Cena nabycia wynosi 450 000 zł. Wartość godziwa przejętych składników majątku wynosi 700 000 zł, w tym wartość środków trwałych – 400 000 zł, należności wynoszą 300 000 zł, a wartość przejętych do spłaty zobowiązań wynosi 100 000 zł.
Wartość aktywów netto wynosi 600 000 zł (700 000 zł – 100 000 zł).
Wartość firmy wynosi -150 000 zł (450 000 zł – 600 000 zł).
Ustalenie okresu ekonomicznej użyteczności w przypadku ujemnej wartości firmy:
Na wartość nabytych środków trwałych składały się:
a) budynek magazynowy amortyzowany 10 lat o wartości 250 000 zł;
b) maszyny produkcyjne amortyzowane 5 lat o wartości 150 000 zł.
Średnia ważona ekonomicznej użyteczności wynosi:
[(10 x 250 000) + (5 x 150 000)] : 400 000 = 8,125 roku, po zaokrągleniu 9 lat
Gdy wynik nie jest liczbą całkowitą, zaokrąglamy zawsze do góry.
Maksymalna wartość firmy, która może być amortyzowana, stanowi sumę nabytych aktywów trwałych z wyłączeniem długoterminowych aktywów trwałych notowanych na regulowanych rynkach. W naszym przykładzie wynosi 400 000 zł.
Odpis roczny ujemnej wartości firmy będzie wynosił 150 000 zł : 9 lat = 16 666,67 zł.
Gdyby ujemna wartość firmy była większa niż 400 000 zł, nadwyżka ponad tę kwotę byłaby natychmiast wykazana w rachunku wyników w pozostałych przychodach operacyjnych.
Objaśnienia:
1. Przyjęcie składników majątku:
a) wartość godziwa składników majątku kwota 700 000 zł strona Ma konta „Pozostałe rozrachunki”;
b) wartość środków trwałych kwota 400 000 zł: strona Wn konta „Środki trwałe”;
c) wartość należności kwota 300 000 zł: strona Wn konta „Rozrachunki z odbiorcami”;
d) kwota 150 000 zł: strona Wn konta „Pozostałe rozrachunki” oraz strona Ma konta „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” – w ewidencji analitycznej „Ujemna wartość firmy”.
2. Wartość zobowiązań kwota 100 000 zł : strona Wn konta „Pozostałe rozrachunki” oraz Ma konta „Rozrachunki z dostawcami”.
3. WB – zapłata za nabyte składniki majątku przejętego przedsiębiorstwa kwota 450 000 zł: strona Wn konta „Pozostałe rozrachunki” oraz strona Ma konta „Rachunek bankowy”.
4. Odpis ujemnej wartości firmy kwota 16 666,67 zł: strona Wn konta „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” – w ewidencji analitycznej „Ujemna wartość firmy” oraz strona Ma konta „Pozostałe przychody operacyjne”.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.).