W rzeczywistości gospodarczej występują sytuacje, w których przedsiębiorcy dokonują zakupów inwestycyjnych z zamiarem wykonywania w przyszłości działalności podlegającej opodatkowaniu VAT. Zdarza się, że niektórzy przedsiębiorcy dokonują inwestycji jeszcze przed uzyskaniem potwierdzenia rejestracji dla celów VAT. W konsekwencji inwestor najpierw składa wniosek o rejestrację dla celów VAT, potem dokonuje zakupów, a dopiero później uzyskuje od urzędu skarbowego potwierdzenie rejestracji. Zdarza się również, że przedsiębiorca najpierw ponosi wydatki, a dopiero potem troszczy się o kwestie formalne związane z VAT. Jak powinny wyglądać rozliczenia w takiej sytuacji?

HUBERT JĄDRZYK
partner PricewaterhouseCoopers
Z punktu widzenia podatku od towarów i usług, w żadnej z wymienionych sytuacji nie istnieje ryzyko w zakresie prawa przedsiębiorcy do odliczenia VAT naliczonego na zakupach inwestycyjnych. W praktyce zdarza się jednak, że organy podatkowe reprezentują w tej kwestii zupełnie odmienne stanowisko. W szczególności argumentują to tym, że danemu przedsiębiorcy nie przysługuje prawo do odliczenia VAT, jeśli w momencie poniesienia wydatku, z którym wiąże on to prawo, nie był zarejestrowanym podatnikiem VAT. Należy podkreślić, że takie podejście jest sprzeczne z całym wspólnotowym systemem VAT, znajdującym swe podstawy zarówno w prawie pierwotnym, jak i wtórnym Wspólnot Europejskich.
Neutralność podatku dla podatników VAT oraz związane z tym prawo do odliczenia podatku naliczonego to fundamentalne zasady systemu VAT. Wynikają one z samej konstrukcji tego podatku. Powyższe zasady zostały zawarte w przepisach I Dyrektywy dotyczącej wspólnego systemu VAT. Prawo do odliczenia podatku naliczonego zostało dodatkowo potwierdzone w przepisach VI Dyrektywy dotyczącej wspólnego systemu VAT. Ten sam akt prawny przewiduje wprawdzie pewne ograniczenia omawianego prawa. Jednak nie wymienia wśród nich sytuacji, w której istnienie prawa byłoby uzależnione od wymogów formalnych, takich jak rejestracja dla celów VAT. Należy podkreślić, że ograniczenia przewidziane VI Dyrektywą mają na celu wyeliminowanie przypadków, w których przedsiębiorcy nadużywaliby omawianego prawa poprzez korzystanie z niego w odniesieniu do wydatków faktycznie poniesionych na cele konsumpcyjne, a nie na cele prowadzonej działalności gospodarczej (chodzi tu np. o wydatki na rozrywkę czy też dobra luksusowe). Dodatkowo VI Dyrektywa przewiduje pewne środki umożliwiające państwom członkowskim Unii Europejskiej wprowadzenie do swych legislacji ograniczeń prawa do odliczenia, niemniej Polska z takich środków w odniesieniu do omawianej sytuacji nie skorzystała.
Konieczność przestrzegania zasady neutralności VAT przez systemy legislacyjne państw członkowskich UE oraz obowiązek respektowania prawa do odliczenia podatku naliczonego są szczególnie konsekwentnie akcentowane w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS). ETS wielokrotnie podkreślał, że nie ma możliwości pozbawienia podatnika prawa do obniżenia podatku należnego poza przypadkami określonymi w VI Dyrektywie (por. wyrok w sprawie Ampafrance, C-177/99). W tym kontekście należy podkreślić, że Polska przystępując do Unii Europejskiej przejęła jej dorobek prawny, w tym zasady wypracowane w drodze wykładni dokonywanej przez ETS. Mając to na względzie, należy jednoznacznie stwierdzić, że powyższe uwagi odnośnie do prawa do odliczenia VAT znajdują zastosowanie również w przypadku polskiego podatnika VAT.
Not. KT
DGP