Ważne jest, aby wydatki miały – choćby pośredni – związek z przychodami. Przedsiębiorca może zaliczyć do kosztów wpis za skargę do sądu. Przychód pomniejszą też honoraria wypłacone doradcom i prawnikom.
Postępowania sądowe wiążą się m.in. z obowiązkiem uiszczenia wpisów. Jest to więc koszt, który trzeba ponieść, aby skarga – z formalnego punktu widzenia – została przyjęta do rozpatrzenia przez sąd. W przeciwnym razie zostanie odrzucona. Przedsiębiorcy składając skargi, liczą zwykle nie tylko na pozytywne rozstrzygnięcie, ale również np. na uchylenie decyzji, które spowoduje zwrot podatku lub innych należności.
W przepisach podatkowych nie ma szczególnej regulacji dotyczącej zaliczania opłat sądowych do kosztów uzyskania przychodów. Dlatego przedsiębiorcy mają problemy z określeniem, czy i w jakich okolicznościach mogą to zrobić. Wskazówki znajdą w interpretacjach indywidualnych oraz wyrokach sądów administracyjnych.

Ogólne zasady

Do opłat sądowych należy stosować ogólne zasady rozliczania kosztów podatkowych, wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT oraz art. 22 ust. 1 ustawy o PIT. Zgodnie z nimi kosztami są wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. Wyjątkiem są wydatki określone w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT oraz art. 23 ust. 1 ustawy o PIT, których nie można odliczać.
W praktyce zastosowanie tych ogólnych zasad do kosztów sądowych rodzi problemy interpretacyjne. Trudno bowiem uznać, że opłaty takie jak wpis od skargi mają bezpośredni związek z przychodami. Niewątpliwie jednak mają związek pośredni, a przepisy pozwalają zaliczać do kosztów również takie wydatki. W praktyce dość łatwo wykazać taką zależność. Przykładowo, należy argumentować, że wpis od skargi na decyzję odmawiającą stwierdzenia nadpłaty ma pośredni związek z przychodami, ponieważ w przypadku wygranej w sądzie organ będzie musiał zwrócić nadpłacony podatek. W efekcie przedsiębiorca otrzyma środki, które będzie mógł – już bezpośrednio – przeznaczyć na osiągnięcie przychodów.
Podobnej argumentacji można użyć w przypadku kosztów sądowych związanych ze skargą na interpretację indywidualną. Jej pozytywne rozpatrzenie może bowiem przyczynić się np. do zoptymalizowania rozliczeń podatkowych.

Koszty wpisów

Sprawę wpisów sądowych rozstrzygnął w interpretacji (nr IPPB3/423-774/10-2/DP) dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie. Spółka we wniosku o jej wydanie wskazała, że ponosi koszty związane z postępowaniami sądowymi, administracyjnymi oraz podatkowymi. Sąd okręgowy zasądził od niej prawie 2,7 mln zł na rzecz Skarbu Państwa tytułem kar umownych. Firma złożyła skargę do sądu apelacyjnego. Musiała uiścić wpis sądowy. Dyrektor izby zgodził się w interpretacji, że może ten wydatek zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Potwierdził, że mogą być nimi zarówno koszty bezpośrednie, jak też pośrednie, czyli takie, których powiązanie z konkretnym przychodem nie jest możliwe, ale są związane z zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów i dotyczą całokształtu działalności podatnika.
Organ podatkowy zgodził się też, że uiszczenie wpisu sądowego było niezbędne do ochrony interesów prawnych spółki. Gdyby tego kosztu nie poniosła, nie byłoby możliwe skuteczne wszczęcie postępowania apelacyjnego, które ma na celu ochronę majątku firmy przed niezasadnymi roszczeniami. Wydatek – koszt wpisu – został zatem poniesiony w celu zabezpieczenia i zachowania źródła przychodów. Co więcej, działanie spółki było racjonalne i uzasadnione. Decyzję o wniesieniu apelacji poprzedziła analiza uzasadnienia wyroku przez prawników, którzy stwierdzili, że wyrok sądu okręgowego narusza prawo.
A zatem – jak podsumował dyrektor IS – w tym przypadku wpis sądowy jest tzw. kosztem pośrednim, który powinien być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów w momencie jego poniesienia na podstawie art. 15 ust. 4d ustawy o CIT.

Przegrana bez znaczenia

Nie zawsze jednak podatnicy wygrywają przed sądami. Wynik postępowania nie ma jednak decydującego wpływu na możliwość zaliczenia wydatków do kosztów podatkowych, co potwierdza interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu (nr ILPB3/423-472/13-3/JG).
Spółka występowała jako pozwana w procesach sądowych, w których stroną wnoszącą powództwo byli jej pracownicy. Sąd pracy orzekł, że firma ma im zapłacić dodatkowe wynagrodzenia za pracę wraz z odsetkami ustawowymi, zryczałtowane koszty zastępstwa procesowego przez profesjonalnego pełnomocnika oraz koszty sądowe. Spółka zapytała dyrektora IS, czy może pomniejszyć przychód o poniesione koszty sądowe oraz zryczałtowane koszty zastępstwa procesowego w związku z przegranymi przed sądem pracy.
Organ podatkowy wskazał w interpretacji, że za koszty podatkowe uważa się również te pośrednio związane z przychodami oraz dotyczące całokształtu działalności podatnika. Ustawodawca nie stawia wymogu, aby wydatek przyniósł określony przychód, ale musi być poniesiony w celu jego osiągnięcia lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Co więcej, zgodnie z art. 98 par. 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 z późn. zm.) strona przegrywająca sprawę ma obowiązek zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie wydatki niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesowe).
Dyrektor doszedł więc do wniosku, że koszty z tytułu udziału spółki w procesach sądowych pozostają w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. A zatem, mimo że nie można ich powiązać z konkretnym przychodem, to wiążą się z prowadzoną przez podatnika działalnością oraz zostały poniesione w celu ochrony jego interesów. Ponadto wydatki z tytułu zryczałtowanych kosztów zastępstwa procesowego i kosztów sądowych miały swoje racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie i służyły zachowaniu źródła przychodów. Spółka może je więc zaliczyć do kosztów podatkowych.
Także inne interpretacje indywidualne były w tej kwestii korzystne dla podatników. Przykładowo, dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie (pismo nr IPPB3/423-797/11-5/13/S/GJ) uznał, że istnieje możliwość pomniejszenia przychodu o poniesione koszty sądowe oraz koszty zastępstwa procesowego związane z prowadzonymi przeciwko podatnikowi sprawami pracowniczymi. Wyjaśnił, że skoro kosztem podatkowym może być wynagrodzenie za przerwy w pracy czy za godziny nadliczbowe, a także opłacone składki do ZUS, to stanowią go również wydatki w sprawach sądowych odnoszące się do tych należności.

Honoraria

Dość często firmy w postępowaniach sądowych reprezentują profesjonalni pełnomocnicy – radcowie prawni, adwokaci czy doradcy podatkowi. W większości przypadków wydatki, które firma na nich poniosła, można zaliczyć do kosztów, ponieważ służą one zachowaniu albo zabezpieczeniu źródła przychodów.
Wątpliwości dotyczą jedynie sytuacji, gdy wynagrodzenie pełnomocnika jest uzależnione od wyniku sprawy. Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi uznał w jednej z interpretacji (nr IPTPB1/415-137/12-4/KO), że w takiej sytuacji spółka nie może zaliczyć wydatku do kosztów podatkowych. Jednak w innej interpretacji (nr IPTPB2/415-141/12-7/KK) ten sam dyrektor IS stwierdził, że wynagrodzenie pełnomocnika uzależnione od wyniku sprawy pomniejszy przychody podatnika. Sposób ustalenia wynagrodzenia – stałe czy zależne od wyniku sprawy – nie powinien jednak wpływać na możliwość zaliczenia wydatku do kosztów.
Do opłat sądowych stosuje się ogólne zasady rozliczania kosztów podatkowych
TRZY PYTANIA DO EKSPERTA
Jakie wydatki związane z postępowaniami można zaliczyć do kosztów
Justyna Kowalik doradca podatkowy, starszy konsultant w Accreo
Urząd skarbowy prowadzi wobec firmy postępowanie podatkowe. Czy może ona uwzględnić w kosztach poniesione w związku z tym wydatki?
Wydatki związane z prowadzonym wobec podatnika postępowaniem podatkowym nie mogą być powiązane z uzyskaniem konkretnego przychodu. Niewątpliwie dotyczą one jednak całokształtu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej jako źródła osiąganych przychodów – wiążą się więc z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Jednocześnie ustawa o CIT nie przewiduje bezpośredniego wyłączenia z katalogu kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z postępowaniem przed organami podatkowymi. W rezultacie mogą zostać one ujęte w ciężar kosztów podatkowych.
Jakie przykładowo wydatki firma może ująć w kosztach?
Mając na uwadze związek z prowadzoną działalnością, do kosztów uzyskania przychodów mogą zostać zaliczone w szczególności:
● koszty tłumaczenia na język polski sporządzonej w języku obcym dokumentacji składanej na wezwanie organu podatkowego,
● opłata skarbowa od pełnomocnictwa do reprezentowania podatnika w toku prowadzonego postępowania podatkowego,
● opłata za wydanie odpisu z krajowego rejestru sądowego.
Z tych samych względów za koszt uzyskania przychodów uznać można wynagrodzenie dla doradców podatkowych za reprezentowanie podatnika w toku prowadzonego postępowania podatkowego (bieżące kontakty z organem podatkowym, sporządzanie wyjaśnień, zażaleń na postanowienia, odwołania od decyzji). Możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków z tytułu korzystania, w trakcie kontroli podatkowych (skarbowych) oraz związanych z nimi postępowań, z pomocy wyspecjalizowanych firm doradczych znajduje potwierdzenie w wyjaśnieniach Ministerstwa Finansów (pismo z 10 czerwca 2002 r., sygn. PB3/GM-8214-127/02).
Niemniej warto zwrócić uwagę na stanowisko wyrażone przez WSA w Łodzi w wyroku z 21 listopada 2012 r. (sygn. akt I SA/Łd 1050/12), w którym sąd wykluczył z kosztów uzyskania przychodów wynagrodzenie radcy prawnego reprezentującego stronę przed organem kontroli skarbowej (wynagrodzenie za efekt – umorzenie postępowania). W uzasadnieniu sąd wskazał na brak związku przyczynowo-skutkowego między poniesieniem tego wydatku a uzyskaniem, zachowaniem lub zabezpieczenia źródła przychodów.
Należy mieć także na uwadze ryzyko zakwestionowania kosztów podatkowych z tytułu wynagrodzenia dla pełnomocnika w sytuacji, gdy podatnik nie będzie w stanie – na podstawie posiadanej dokumentacji – wykazać ich faktycznego poniesienia oraz wykonania świadczenia wzajemnego. Szczególną wagę należy więc przywiązywać do dokumentowania usług niematerialnych. Dowodami potwierdzającymi ich wykonanie mogą być w szczególności umowy o świadczenie usług doradztwa podatkowego, faktury VAT, specyfikacje do faktur VAT, korespondencja e-mailowa.
Czy wydatki na interpretację indywidualną też będą kosztami firmy?
Wystąpienie z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej ma na celu zabezpieczenie pozycji podatkowej wnioskodawcy (prawidłowe ujmowanie zdarzeń gospodarczych dla celów podatkowych). Dlatego też wydatki poniesione w związku z jej uzyskaniem (opłata za jej wydanie oraz wynagrodzenie doradcy podatkowego za napisanie i ewentualne uzupełnienie wniosku o interpretację czy sporządzenie pisma wzywającego organ do usunięcia naruszenia prawa w przypadku negatywnego rozstrzygnięcia) mogą stanowić koszty podatkowe – jako wydatki racjonalnie i gospodarczo uzasadnione, pośrednio związane z prowadzoną przez wnioskodawcę działalnością gospodarczą. Możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych opłaty za wydanie interpretacji indywidualnej potwierdził dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji (nr ILPB3/423-96/12-6/JG).
Podstawa prawna
Art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 z późn. zm.).
Art. 22 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.).