W kontekście rachunkowości instrumentów finansowych przez zabezpieczenie rozumie się wybór jednego lub więcej instrumentów zabezpieczających, których zmiany wartości godziwej kompensują zmianę wartości godziwej zabezpieczanej pozycji lub związanych z taką pozycją przepływów pieniężnych. W jakich sytuacjach można stosować rachunkowość zabezpieczeń?
dr ANDRE’ HELIN prezes firmy audytorskiej BDO Polska Rachunkowość zabezpieczeń tworzy rozwiązania na zasadzie wyjątków od powszechnie przyjętych zasad rachunkowości, dlatego może być ona stosowana tylko w sytuacjach zdefiniowanych w ustawie i towarzyszącym jej rozporządzeniu o instrumentach finansowych, względnie w jednostkach sporządzających sprawozdanie finansowe według MSR w oparciu o wytyczne standardu MSR 39 Instrumenty finansowe. Rachunkowość zabezpieczeń stosuje się, gdy celem jednostki jest zabezpieczenie wartości godziwej, tj. ograniczenie zagrożenia wpływu na wynik finansowy zmian wartości godziwej wynikających z określonego ryzyka związanego z wprowadzonymi do ksiąg rachunkowych aktywami i zobowiązaniami finansowymi lub określoną ich część. Rachunkowość tę stosuje się również wtedy, gdy celem jednostki jest zabezpieczenie przepływów pieniężnych, tj. ograniczenie zagrożenia wpływu na wynik finansowy zmian w przepływach pieniężnych wynikających z określonego ryzyka związanego z wprowadzonymi do ksiąg rachunkowych aktywami i zobowiązaniami, uprawdopodobnionymi przyszłymi zobowiązaniami lub planowymi transakcjami; zabezpieczenie udziałów w aktywach netto jednostek zagranicznych, których działalność nie stanowi integralnej części działalności jednostki. Kontrakty dotyczące instrumentów finansowych uznaje się za służące ograniczeniu ryzyka związanego z aktywami lub pasywami jednostki, jeżeli ze stworzonej przez jednostkę dokumentacji wynika, że, po pierwsze, przed zawarciem kontraktu ustalono jego cel oraz określono, które aktywa lub pasywa mają zostać za pomocą tego kontraktu zabezpieczone. Po drugie, zabezpieczający instrument finansowy będący przedmiotem tego kontraktu i zabezpieczane za jego pomocą aktywa lub pasywa charakteryzują się podobnymi cechami, a w szczególności wartością nominalną, datą zapadalności, wpływem zmian stopy procentowej albo kursu waluty. Po trzecie, stopień pewności oczekiwań dotyczących przewidywanych w wyniku kontraktu przepływów środków pieniężnych jest znaczny. Stopień pewności uważa się za znaczny, jeżeli planowana transakcja poddawana zabezpieczeniu jest wysoce prawdopodobna i efektywność zabezpieczenia może być wiarygodnie zmierzona. Normy rachunkowości wymagają, aby stopień pewności został zachowany w całym okresie trwania transakcji. Wysoki poziom zabezpieczenia mieści się w przedziale od 80 proc. do 125 proc. Instrumentem zabezpieczającym mogą być wszystkie instrumenty pochodne, aktywa i zobowiązania finansowe oraz składniki niefinansowe. Te ostatnie wyłącznie jako instrumenty zabezpieczające ryzyko zmiany kursu walut. Pozycję zabezpieczaną mogą stanowić składniki wprowadzonych do ksiąg rachunkowych jednostek aktywów lub zobowiązań bądź niewprowadzone do ksiąg rachunkowych uprawdopodobnione przyszłe zobowiązanie lub planowana transakcja. Jeżeli zabezpieczaną pozycję stanowią aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe jednostki lub ich grupa, to zabezpieczenie może dotyczyć jednego z czynników ryzyka zagrażającego zmianami wartości godziwej lub przepływów pieniężnych, pod warunkiem że efektywność zabezpieczenia takiego czynnika ryzyka może być wiarygodnie zmierzona. Pojedynczy instrument zabezpieczający można uznać za zabezpieczenie przed więcej niż jednym rodzajem ryzyka, jeżeli każdy z tych rodzajów ryzyka jest zidentyfikowany i możliwe jest wiarygodne zmierzenie efektywności zabezpieczenia.