Zmiany w VAT zaczną obowiązywać za niecały miesiąc. Dotyczyć będą nie tylko sprzedawców, ale i nabywców. Ci ostatni muszą zwrócić szczególną uwagę na modyfikacje dotyczące prawa do odliczania podatku naliczonego
Zmieni się zasada ogólna. Obecnie prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę albo dokument celny. Od 1 stycznia 2014 r. powstanie ono w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy. Istotne będzie też wystawienie faktury. W efekcie, aby właściwie rozpoznać moment, w którym nabywca może skorzystać z prawa do odliczenia VAT, trzeba przyjrzeć się również zmianom w terminach wystawiania faktur i zasadach dotyczących powstawania obowiązku podatkowego. Odliczyć VAT można będzie dopiero po otrzymaniu faktury, ale nie wcześniej niż w dniu powstania obowiązku podatkowego.

Zmiany w prawie

Zasady odliczeń wynikają z art. 86 ustawy o VAT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.). Zgodnie z art. 86 ust. 2 tej ustawy w brzmieniu od 1 stycznia 2014 r. kwotą podatku naliczonego będzie suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:
a) nabycia towarów i usług,
b) dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.
Z art. 86 ust. 10 ustawy wynika z kolei, za jaki okres będzie można odliczyć VAT. Jak wskazaliśmy wyżej, będzie to okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy.
Powyższe to zasady ogólne. Oznacza to, że – z punktu widzenia nabywcy – istotne będą dwa zdarzenia: powstanie obowiązku podatkowego u sprzedawcy oraz moment otrzymania faktury. Co do zasady obowiązek podatkowy w VAT będzie powstawał u sprzedawcy z dniem dostawy towaru lub wykonania usługi. Faktury z kolei będzie wystawiał on do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym doszło do dostawy towaru lub wykonania usługi. Będzie je mógł też wystawiać na 30 dni przed tymi zdarzeniami. Przykładowo, zgodnie z powyższymi zasadami ogólnymi, jeśli sprzedawca dostarczy towar 15 lutego, to fakturę będzie mógł wystawić do 15 marca albo wcześniej – nie wcześniej jednak niż 15 stycznia. Nie oznacza to jednak, że nabywca będzie mógł odliczyć VAT w rozliczeniu za styczeń, czyli miesiąc przed dostawą towaru. Jeśli faktura została wystawiona w styczniu, to prawo do odliczenia powstanie u nabywcy 15 lutego, a więc w dniu powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy.

Zyska fiskus

Zasady określone w art. 86 ustawy o podatku od towarów i usług eliminują możliwość odliczenia VAT przez nabywcę w przypadku, gdy u sprzedawcy czy też usługodawcy jeszcze nie powstał obowiązek podatkowy. Obecnie z takimi sytuacjami mamy do czynienia w odniesieniu do dostaw czy usług, dla których obowiązek podatkowy powstaje na szczególnych zasadach. Przykładowo chodzi o usługi budowlane. Zgodnie z obecnymi przepisami (do końca 2013 r.) obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, ale nie później niż 30. dnia, licząc od dnia wykonania usługi (art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. d). Fakturę z kolei podatnik ma prawo wystawić nie wcześniej niż 30. dnia przed powstaniem obowiązku podatkowego (dziś jest to wyjątek od zasady). W praktyce zatem, jeśli usługa została wykonana 20 listopada, ale nabywca za nią nie zapłacił do tego czasu, to obowiązek podatkowy powstanie po upływie 30 dni, czyli 19 grudnia. Fakturę można jednak wystawić w dniu wykonania – 20 listopada (30 dni przed powstaniem obowiązku podatkowego). Efekt jest taki, że usługobiorca może odliczyć VAT w rozliczeniu za listopad (do 25 grudnia, a w praktyce 27 grudnia, ponieważ 25 i 26 są dniami wolnymi od pracy), ponieważ już w listopadzie dostał fakturę, a u sprzedawcy obowiązek podatkowy powstanie w grudniu (rozliczy VAT jeszcze na starych zasadach), a więc w deklaracji składanej do 25 stycznia.
Po zmianach takiej możliwości nie będzie. Zgodnie z nową regułą wynikającą z art. 19a ustawy o VAT obowiązek podatkowy będzie powstawał z dniem dostawy towaru lub wykonania usługi. Do odliczenia VAT niezbędna będzie też faktura (ta zasada się nie zmieni, choć inne będą terminy wystawiania dokumentów).
Przykładowo więc:
• jeśli usługa zostanie wykonana 12 stycznia, a usługodawca wystawi fakturę 13 stycznia (choć będzie mógł to zrobić do 15 lutego), to nabywca będzie mógł odliczyć VAT wynikający z otrzymanej faktury w rozliczeniu za styczeń. Z kolei usługodawca (sprzedawca) też rozliczy VAT w deklaracji za styczeń;
• jeśli jednak usługodawca skorzysta ze swojego prawa i wystawi fakturę 15 lutego, to usługobiorca odliczy VAT z niej wynikający w rozliczeniu za luty (w deklaracji składanej do 25 marca). W efekcie od wykonania usługi do rozliczenia VAT upłyną dwa miesiące, a prawo do odliczenia powstanie miesiąc później niż obecnie;
• usługodawca będzie mógł jednak wystawić fakturę przed wykonaniem usługi (do 30 dni wcześniej), a więc np. 3 stycznia. Dla nabywcy oznacza to, że będzie mógł odliczyć VAT w rozliczeniu za styczeń. Wynika to z faktu, że obowiązek podatkowy u sprzedawcy powstał 12 stycznia, w dniu wykonania usługi. Fakt wcześniejszego otrzymania faktury nie będzie miał znaczenia dla nabywcy, choć dokument będzie określał kwotę podatku naliczonego, który pomniejszy podatek należny.
Jeśli zatem usługobiorca (nabywca towaru) nie będzie chciał tracić na zmianach, które nastąpią od Nowego Roku, będzie musiał porozumieć się z usługodawcą (sprzedawcą), aby ten wystawił fakturę w terminie wcześniejszym niż maksymalny termin wynikający z przepisów.

Przepisy przejściowe

Podatnicy mogą też mieć problem z prawem do odliczenia VAT w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług na przełomie roku. W takiej sytuacji zastosowanie znajdą przepisy przejściowe określone w art. 7 ustawy z 7 grudnia 2012 r. nowelizującej ustawę o VAT (Dz.U. z 2013 r. poz. 35). Zgodnie z nim w przypadku czynności wykonanych przed 1 stycznia 2014 r. obowiązek podatkowy powstaje na starych zasadach, czyli obowiązujących do końca 2013 r.
1) Przykładowo więc jeśli sprzedawca dokonał dostawy towarów 29 grudnia i faktycznie wtedy dotarł towar do odbiorcy, ale fakturę wystawił 3 stycznia (zgodnie ze starymi zasadami ma na to 7 dni), to obowiązek podatkowy powstanie też na starych zasadach, czyli 3 stycznia. Czynność została bowiem wykonana przed 1 stycznia 2014 r., a zgodnie ze starymi zasadami obowiązek podatkowy powstaje z dniem wystawienia faktury, nie później niż 7. dnia od dokonania dostawy. W naszym przykładzie faktura została wystawiona 3 stycznia. W rezultacie nabywca będzie mógł odliczyć VAT za styczeń (w deklaracji składanej do 25 lutego), bo dostał fakturę 3 stycznia.
2) Inny przykład. Załóżmy, że sprzedawca dokonał dostawy towarów 3 stycznia i wystawił od razu fakturę. Obowiązek podatkowy powstanie więc u niego na nowych zasadach, czyli w dniu dostawy. Nabywca odliczy VAT za styczeń (w deklaracji składanej do 25 lutego), ponieważ dostał fakturę w styczniu.
3) Jeśli jednak sprzedawca dokonał dostawy towarów 3 stycznia, ale wystawi fakturę np. 12 lutego (zgodnie z nowymi zasadami fakturowania ma na to czas do 15 lutego), to nabywca będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego w rozliczeniu za luty (w deklaracji składanej do 25 marca).

Więcej czasu dla nabywcy

Nowe przepisy o VAT, które zaczną obowiązywać od początku 2014 r., przewidują również dłuższe terminy na skorzystanie z tego prawa. Chodzi więc o przypadki, gdy nabywca nie odliczy podatku naliczonego w pierwszym możliwym terminie. Jak wynika z art. 86 ust. 11 ustawy o VAT, jeśli podatnik nie odliczy VAT w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych towarów i usług powstał obowiązek podatkowy, będzie mógł obniżyć kwoty podatku należnego w deklaracji za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych. Jeśli jednak tego nie zrobi, zastosowanie znajdzie kolejna regulacja, czyli art. 86 ust. 13 ustawy o VAT. Zgodnie z nią podatnik, który nie odliczył VAT ani w pierwotnym przysługującym mu terminie, ani w dwóch kolejnych deklaracjach, będzie mógł w dalszym ciągu skorzystać ze swojego prawa. W tym celu będzie musiał skorygować deklarację za okres, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, a więc pierwotną deklarację, w której mógłby odliczyć VAT. Korekty deklaracji nie można jednak złożyć później niż w ciągu 5 lat, licząc od początku roku, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.
Zmiany w VAT, które zaczną obowiązywać za miesiąc, dotyczyć będą sprzedawców i nabywców
Podstawa prawna
Art. 86 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.).

Od jakich samochodów i ile odliczymy VAT w 2014 r.

Czy od 1 stycznia 2014 r. będzie można odliczać cały VAT płacony przy zakupie samochodów i paliwa? W przypadku jakich aut będzie przysługiwało takie prawo?

W przypadku gdy Unia Europejska nie zdąży do końca grudnia 2013 r. z wydaniem decyzji w sprawie derogacji (zastosowania wyjątku od obowiązujących w niej reguł – red.), w życie wejdą art. 86a i 88a ustawy o podatku od towarów i usług. Na ich podstawie będzie możliwe pełne odliczenie VAT od zakupu niektórych samochodów i paliwa do nich. Zmiana przepisów pozwoli na odliczenie podatku w przypadku aut osobowych, których dopuszczalna ładowność jest równa lub większa niż 500 kg, pod warunkiem że pojazd posiada przynajmniej 3 miejsca (siedzenia) łącznie z kierowcą – a więc co do zasady w przypadku każdego samochodu, który spełnia przesłanki dotyczące ładowności. Pozwoli to przedsiębiorcom, którzy zakupią auto (posiadające co najmniej 3 miejsca siedzące) do wykonywania działalności gospodarczej, odliczyć cały VAT w przypadku, gdy jego ładowność osiągnie ustawowy próg 500 kg. W przypadku samochodów posiadających jedno lub dwa miejsca siedzące dopuszczalna ładowność musi być równa lub większa odpowiednio 425 kg lub 493 kg.

Co się zmieni w prawie do odliczenia VAT od samochodów, jeśli Komisja Europejska zgodzi się na derogację, o którą wystąpiło Ministerstwo Finansów?

W przypadku gdy zostanie wydana decyzja zgodna z wnioskiem Ministerstwa Finansów, będzie można odliczyć 50 proc. podatku w związku z zakupem samochodu osobowego. Jednakże z projektu decyzji w tej sprawie opublikowanej na stronie Komisji Europejskiej wynika, że nie zechce się ona zgodzić na ograniczenie w odliczeniu podatku od towarów i usług w przypadku samochodów osobowych używanych wyłącznie do działalności gospodarczej. W przypadku gdy dany samochód byłby wykorzystywany w działalności tylko częściowo, odliczyć można byłoby tylko 50 proc. wartości podatku. Nie byłoby ograniczeń dla samochodów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3500 kg, jak również pojazdów o liczbie miejsc większej niż dziewięć. Derogacja, wedle tego projektu, miałaby obowiązywać do końca 2016 roku, a nie jak wnioskowało Ministerstwo Finansów do końca 2018 roku. Co więcej, należy zauważyć, że nawet jeśli decyzja ta zostanie wydana przed końcem bieżącego roku, to wątpliwe jest jej wprowadzenie do porządku prawnego przed 1 stycznia 2014 roku, a więc przez pewien czas będą obowiązywały przepisy art. 86a i 88a ustawy o podatku od towarów i usług.

Co powinni zrobić podatnicy, którzy planują zakup samochodu firmowego w 2014 r.?

Należy zauważyć, że planowane zmiany są korzystne dla przedsiębiorców i należałoby zarekomendować wstrzymanie się z zakupem pojazdów do momentu wejścia w życie przepisów opartych na decyzji Rady Unii Europejskiej. W przypadku zakupu samochodu osobowego, który w całości miałby być wykorzystywany w działalności gospodarczej, prawdopodobnie będzie możliwość odliczenia całego VAT.