Kiedy wynagrodzenie za pracę wykonywaną na umowę zlecenia lub umowę o dzieło nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

RENATA MIKULEWICZ
radca prawny, dział szkoleń BSO Prawo & Podatki Bramorski Szermach Okorowska
Podatnikami podatku od towarów i usług są podmioty wykonujące samodzielną działalność gospodarczą. Za wykonaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się zgodnie z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, czyli m.in. działalności wykonywanej na podstawie umowy zlecenia lub o dzieło zawartej wyłącznie: z osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, osobą prawną i jej jednostkami organizacyjnymi oraz jednostkami organizacyjnymi niemającymi osobowości prawnej lub właścicielem (posiadaczem) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającym w jego imieniu zarządcą albo administratorem - jeżeli usługi wykonywane są wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością.
Dodatkowo warunkiem koniecznym do uznania czynności za niepodlegające opodatkowaniu VAT jest związanie wykonawcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Z unormowania tego wynika, że jeżeli czynności usługodawcy w ramach umów określonych jako agencyjne, zlecenia lub innych umów o świadczenie usług wykonywane są w określonych wyżej warunkach i nie spełniają na gruncie ustawy o VAT kryterium samodzielności przy ich wykonywaniu, to należy uznać, że nie podlegają opodatkowaniu VAT.
Większość umów zlecenia czy umów o dzieło zawiera zapisy dotyczące zarówno warunków, w jakich czynność ma być wykonana, jak i określenie wynagrodzenia. Jednak zapisy dotyczące odpowiedzialności zlecającego za wykonanie czynności objętych umową wobec osób trzecich nie mają charakteru standardowego w takich umowach, a ich ewentualny brak rodzi poważne konsekwencje. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w wyroku z 25 lipca 2006 r. stwierdził, że zleceniobiorca w ramach swobody umów mógł tak ukształtować stosunek prawny w ramach zawartych umów o dzieło czy umów zlecenia, aby odpowiedzialność z tytułu wykonania umowy spoczywała na zleceniodawcy. Klauzuli takiej nie zawarto, przeciwnie w umowach znajdowały się postanowienia, że w zakresie nieuregulowanym zastosowanie mieć będą odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego, zgodnie z którymi zleceniobiorca (lub wykonujący dzieło) odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy. Odpowiedzialność zleceniobiorcy nie została zatem wyłączona. Brak tego warunku był przyczyną uznania, że czynności przez niego wykonywane w ramach zawartych umów zlecenia i o dzieło podlegały opodatkowaniu VAT z tytułu samodzielnej działalności gospodarczej.
(KT)
WNIOSEK
Zawierając umowy zlecenia lub o dzieło, należy skonstruować je tak, aby określały jednoznacznie warunki wykonania zlecenia, wynagrodzenie oraz zawierały klauzulę o przejęciu przez zleceniodawcę odpowiedzialności wobec osób trzecich za wykonaną przez zleceniobiorcę pracę.
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).