Pieniądze wypłacane bezrobotnemu z tytułu pozostawania bez pracy są opodatkowane, a urzędy pracy pobierają od tych wypłat zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Niektóre świadczenia są zwolnione z podatku i nie podlegają rozliczeniu przez bezrobotnego w zeznaniu rocznym.

Przychodami, które wpływają na dochód podlegający opodatkowaniu, są między innymi otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Opodatkowanie zasiłku
Urzędy pracy wypłacają bezrobotnym zasiłek, który stanowi dla nich przychód z innych źródeł. Oznacza to, że również wypłacone zasiłki dla bezrobotnych stanowią przychód, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Od świadczeń wypłacanych z Funduszu Pracy (np. zasiłki dla bezrobotnych) organy zatrudnienia jako płatnicy są zobowiązane do poboru zaliczek miesięcznych na podatek. Po roku urzędy pracy wystawiają bezrobotnym informację PIT-11, która stanowi podstawę rozliczenia rocznego. Trzeba pamiętać, że bezrobotny mimo że nie uzyska innych przychodów w ciągu roku niż zasiłek dla bezrobotnych musi złożyć zeznanie roczne. Tym bardziej powinien złożyć zeznanie roczne, gdy po okresie pozostawania bez pracy podjął zatrudnienie i uzyskał z tego tytułu przychody, np. z umowy o pracę.
Zwolnienia podatkowe
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych na podstawie ustawy o PIT oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Zgodnie z ustawą o PIT zwalnia się z podatku zwrot kosztów przejazdu bezrobotnego do miejsca pracy lub miejsca odbywania stażu, szkolenia, zajęć z zakresu poradnictwa zawodowego lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy oraz kosztów zakwaterowania bezrobotnego w miejscu pracy, odbywania stażu, szkolenia lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, otrzymane na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Ze zwolnienia skorzystają również świadczenia wypłacane bezrobotnym skierowanym do wykonywania prac społecznie użytecznych.
Podobnie zwolnione z podatku dochodowego są jednorazowe środki przyznane bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej. Starosta ze środków Funduszu Pracy może przyznać bezrobotnemu jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związane z podjęciem tej działalności, w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż pięciokrotność wysokości przeciętnego wynagrodzenia. W przypadku gdy działalność jest podejmowana na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych, wysokość przyznanych bezrobotnemu środków nie może przekraczać trzykrotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka założyciela spółdzielni oraz dwukrotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej założeniu.
Wszystkie te zwolnione świadczenia nie są wykazywane w informacji PIT-11, które urząd pracy sporządza dla bezrobotnego. Nie są od nich pobierane zaliczki na podatek dochodowy, a bezrobotny nie wykazuje ich też w składanym zeznaniu rocznym.
Inne świadczenia
Wszelkie inne świadczenia pieniężne i niepieniężne przeznaczone na inne cele niż wyżej wskazane nie będą zwolnione od podatku. Dotyczy to między innymi innych świadczeń i refundacji, które mogą być przyznane bezrobotnemu na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Bezrobotnym, samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do siódmego roku życia, starosta może, po udokumentowaniu poniesionych kosztów, refundować koszty opieki nad dzieckiem do lat siedmiu, w wysokości uzgodnionej, nie wyższej jednak niż połowa zasiłku. Warunkiem tej refundacji jest to, aby bezrobotny podjął zatrudnienie lub inną pracę zarobkową lub został skierowany na staż, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy lub szkolenie oraz pod warunkiem nieprzekroczenia wysokości kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej. Refundacja kosztów opieki nad dzieckiem do lat siedmiu następuje:
  • na okres do trzech miesięcy, jeżeli bezrobotny podjął zatrudnienie lub inną pracę zarobkową na okres co najmniej sześciu miesięcy;
  • na okres do sześciu miesięcy, jeżeli bezrobotny podjął zatrudnienie lub inną pracę zarobkową na okres co najmniej 12 miesięcy.
W przypadku skierowania na staż, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy lub szkolenie refundacja kosztów opieki nad dzieckiem do lat siedmiu następuje na okres odbywania stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy lub szkolenia. Na wniosek bezrobotnego starosta może wypłacić zaliczkę na refundację kosztów opieki nad dzieckiem.
Niestety, refundacja taka nie będzie podlegała zwolnieniu. Oznacza to, że urząd pracy, wypłacając kwoty pieniężne, będzie zobowiązany do pobrania zaliczek na podatek. Podobnie będzie, gdy starosta, na wniosek bezrobotnego, sfinansuje z Funduszu Pracy koszty studiów podyplomowych do wysokości 75 proc., jeżeli bezrobotny uprawdopodobni, że ukończenie danych studiów zapewni uzyskanie odpowiedniej pracy. Środki te stanowią przychód z tzw. innych źródeł, od których należy pobrać zaliczkę na podatek.
Obliczona zaliczka na podatek dochodowy podlega obniżeniu o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, która nie może przekroczyć 7,75 proc. podstawy wymiaru tej składki. W takim przypadku urzędy pracy są obowiązane przekazać podatnikowi i urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika, imienne informacje PIT-11, w których znajdą się kwoty refundacji, kosztów studiów, innych świadczeń oraz zasiłki dla bezrobotnych wypłacone w danym roku podatkowym.
CZYM SĄ PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE
Prace wykonywane przez bezrobotnych bez prawa do zasiłku na skutek skierowania przez starostę, organizowane przez gminę w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, organizacjach lub instytucjach statutowo zajmujących się pomocą charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej.
3 KROKI JAK ROZLICZYĆ ŚWIADCZENIA Z URZĘDU PRACY
1 Poczekaj na dostarczenie informacji PIT-11
Bezrobotny, który otrzymał w ciągu roku zasiłek dla bezrobotnych oraz inne opodatkowane świadczenia, powinien otrzymać z urzędu pracy informację PIT-11, w której wykazane są kwoty przychodu oraz pobrane zaliczki.
2 Sprawdź, czy w ciągu roku nie zaniechano poboru podatku
Od świadczeń otrzymanych z urzędu pracy minister finansów może w drodze rozporządzenia zaniechać poboru podatku. Jeśli takie zaniechanie nastąpiło, pobrane zaliczki przez urząd pracy będą stanowiły nadpłatę podatku.
3 Złóż zeznanie roczne o wysokości dochodu
W przypadku gdy nie wystąpi zaniechanie podatku, kwoty otrzymane z urzędu pracy (np. zasiłek dla bezrobotnych, refundacja kosztów opieki nad dzieckiem, koszty studiów podyplomowych) będą wykazane w informacji PIT-11, na podstawie której bezrobotny złoży zeznanie roczne i obliczy podatek za dany rok.
Bogdan ŚwiĄder
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 9 ust. 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 21 ust. 1 pkt 102, 121, 128 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
■ Art. 46 ust. 1 pkt 2, art. 61, art. 42a oraz art. 76 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. nr 99, poz. 1001 z późn. zm.).