Niewywiązywanie się przez podatnika z obowiązków podatkowych może mieć dla niego przykre konsekwencje w postaci kar pieniężnych, a nawet kary pozbawienia wolności, w przypadku gdy zostało popełnione przestępstwo karne skarbowe.

Czy świadek odpowiada za niestawiennictwo
Zostałem powołany jako świadek w postępowaniu podatkowym przeciwko mojemu pracodawcy. Urząd skarbowy wezwał mnie pisemnie do osobistego stawienia się i złożenia zeznań. Czy grozi mi kara za niestawienie się przed organem podatkowym?
Tak Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Świadek może tylko odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, karną skarbową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej. Przed odebraniem zeznania organ podatkowy powinien pouczyć świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz uprzedzić o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Przepisy Ordynacji podatkowej przewidują, że strona, pełnomocnik strony, świadek lub biegły, którzy mimo prawidłowego wezwania organu podatkowego, nie stawili się osobiście bez uzasadnionej przyczyny, mimo że byli do tego zobowiązani, lub bezzasadnie odmówili złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności, lub bez zezwolenia tego organu opuścili miejsce przeprowadzenia czynności przed jej zakończeniem - mogą zostać ukarani karą porządkową do 2,5 tys. zł.
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 196 oraz art. 262 par. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Czy czynny żal wyłącza karę
Czy po popełnieniu wykroczenia skarbowego można nie zostać pociągniętym do odpowiedzialności karnej skarbowej?
Tak Niezbędnym warunkiem uniknięcia odpowiedzialności za wykroczenie lub przestępstwo skarbowe jest złożenie zawiadomienia o jego popełnieniu na piśmie albo przekazanie ustnie do protokołu, tzw. czynny żal.
Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Przepis ten stosuje się tylko wtedy, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym. Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności, a orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, sprawca powinien złożyć te przedmioty, natomiast w razie niemożności ich złożenia - uiścić ich równowartość pieniężną. Nie nakłada się obowiązku uiszczenia ich równowartości pieniężnej, jeżeli przepadek dotyczy przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione jako przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
Zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone: w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego oraz po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.
Dodatkowo z dobrodziejstwa czynnego żalu nie może skorzystać osoba, która: kierowała wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego, wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleciła jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego, zorganizowała grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierowała (chyba że zawiadomienia dokonała ze wszystkimi członkami grupy lub związku), nakłaniała inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 16 ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz.U. nr 83, poz. 930 z późn. zm.).
Czy zawsze muszę się stawić w urzędzie
Mieszkam i pracuję w mieście oddalonym od miejsca wcześniejszego zamieszkania o ponad 700 km. Rozliczam się od kilku lat po przeprowadzce w nowym urzędzie skarbowym. Dostałem wezwanie ze starego urzędu, że mam stawić się w charakterze świadka. Czy urząd może mnie ukarać, gdybym się nie stawił?
Nie Organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej ważnej przyczyny, organ podatkowy może przyjąć wyjaśnienie lub zeznanie albo dokonać czynności w miejscu pobytu tej osoby. Jednak nie zawsze występuje obowiązek osobistego stawiennictwa przed organem podatkowym. Wezwany jest obowiązany do osobistego stawienia się tylko na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa. W takim przypadku nie będzie sankcji w postaci kary porządkowej za niestawiennictwo w urzędzie skarbowym
Jeżeli postępowanie podatkowe prowadzone jest przez organ podatkowy, którego siedziba nie znajduje się na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa osoba obowiązana do osobistego stawiennictwa, organ ten zwraca się do organu podatkowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu tej osoby o wezwanie jej w celu złożenia wyjaśnień lub zeznań albo dokonania innych czynności, związanych z prowadzonym postępowaniem.
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 155-156 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Czy kara może być cofnięta
Czy ukaranie karą porządkową za niestawiennictwo może być anulowane przez organ podatkowy?
Tak Karę porządkową nakłada się w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Termin płatności kary porządkowej wynosi siedem dni od dnia doręczenia tego postanowienia. Organ podatkowy, który nałożył karę porządkową, może, na wniosek ukaranego, złożony w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia o nałożeniu kary, uznać za usprawiedliwione niestawiennictwo lub niewykonanie innych obowiązków i uchylić postanowienie nakładające karę. Za usprawiedliwione niestawiennictwo może być traktowane wystąpienie siły wyższej, niezależnej od podatnika, np. choroba, wypadek, przebywanie w szpitalu.
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 262 par. 5-6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Czy muszę poddać lokal oględzinom
Czy przedsiębiorca może odmówić przeprowadzenia oględzin lokalu zakupionego od podmiotu, przeciwko któremu organ podatkowy prowadzi postępowanie podatkowe, którego przedmiotem jest m.in. zasadność ustalonej ceny zbycia tego lokalu? Czy przedsiębiorca może zostać ukarany za odmowę oględzin?
Tak Organ podatkowy może w razie potrzeby przeprowadzić oględziny. Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, są one obowiązane, na wezwanie organu, do okazania tego przedmiotu. Organ podatkowy sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie. W szczególności sporządza się protokół z oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale pracownika organu podatkowego. Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin. Zatem oględziny lokalu mogą być potraktowane jako dowód, który uzasadnia cenę sprzedaży tego lokalu zawartej między kontrahentami. Osoby trzecie, które nie są stroną, świadkiem, biegłym w postępowaniu mogą jednak odpowiadać za bezzasadną odmowę okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności przeprowadzanej przez organ podatkowy. W takim przypadku osoby trzecie, które bezzasadnie odmawiają okazania przedmiotu oględzin, pomimo że nie uczestniczą w postępowaniu podatkowym, mogą zostać ukarane karą porządkową do wysokości 2,5 tys. zł.
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 172 par. 1, art. 181, art. 198 oraz art. 262 par. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Czy strona zostanie ukarana
Czy podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych, który jest przesłuchany w swojej sprawie, zostanie ukarany karą porządkową za bezpodstawne opuszczenie miejsca przesłuchania?
Nie Organ podatkowy może przesłuchać stronę po wyrażeniu przez nią zgody. Do przesłuchania strony stosuje się przepisy dotyczące świadka, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu. Oznacza to, że strona, która pomimo prawidłowego wezwania na przesłuchanie nie stawiła się osobiście bez uzasadnionej przyczyny lub bezzasadnie odmówiła złożenia wyjaśnień, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności, lub bez zezwolenia organu podatkowego opuściła miejsce przeprowadzenia czynności
przed jej zakończeniem nie zostanie ukarana karą porządkową do 2,5 tys. zł.
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 199 oraz art. 262 par. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Bogdan Świąder