Przychód do opodatkowania stanowią nie tylko rzeczywiście uzyskane korzyści materialne lub finansowe, ale też wartość świadczeń, które podatnik uzyskał za darmo. Obowiązek opodatkowania dotyczy przedsiębiorców i pracowników, którym wypłacane są darmowe świadczenia.

Czy nieodpłatne świadczenie to przychód z działalności
Czy darmowa naprawa samochodu firmowego wykonana przez znajomego prowadzącego warsztat samochodowy stanowi dla przedsiębiorcy nieodpłatne świadczenie?
Tak Za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług. Przychodem z działalności gospodarczej jest również wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń z wyjątkiem otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług. W przypadku darmowej usługi naprawy samochodu używanego w działalności gospodarczej nieodpłatne świadczenie ustala się według cen stosowanych wobec innych odbiorców (taki sposób ustalania wartości darmowych świadczeń stosuje się, gdy przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia).
Podstawa prawna
■ Art. 11 ust. 2a oraz art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
Czy użyczenie mieszkania to przychód
Czy użyczenie pokoju cudzoziemcowi, który przyjechał z Rosji, stanowi przychód podlegający opodatkowaniu?
Tak Za przychód z nieruchomości odstąpionych bezpłatnie w całości lub w części do używania innym osobom fizycznym i prawnym oraz jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej uważa się wartość czynszową, stanowiącą równowartość czynszu, jaki przysługiwałby od tych osób w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości.
W razie udostępnienia nieruchomości w całości lub w części bezpłatnie do używania innym osobom powstaje przychód z nieruchomości w wysokości czynszowej podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym. W sytuacji jednak, gdy właściciel nieruchomości używa jej na własne potrzeby lub potrzeby członków rodziny, nie ustala się wartości czynszowej tej nieruchomości lub jej części.
Użyczenie jest umową cywilnoprawną, na podstawie której użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddawanej w tym celu rzeczy. Jeżeli strony nie określiły tego w umowie, biorący w używanie powinien stosownie do przepisów zawartych w kodeksie cywilnym używać rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem i właściwościami.
Nieodpłatne użyczenie osobie, która nie jest członkiem rodziny, powoduje powstanie przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia po stronie użyczającego.
Podstawa prawna
■ Art. 16 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
■ Art. 710-719 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy wartość pracy żony jest przychodem
Czy wartość nieodpłatnej pracy wykonywanej przez żonę zatrudnioną u przedsiębiorcy na umowę o pracę na rzecz przedsiębiorcy stanowi nieodpłatne świadczenie i jest opodatkowana podatkiem dochodowym?
Tak Zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Zwolnienie to nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła, jakim jest działalność wykonywana osobiście.
Zaliczenie do grupy podatkowej zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Do grupy I zalicza się - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów; do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
Podstawa prawna
■ Art. 21 ust. 1 pkt 125 i ust. 20 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
■ Art. 14 ust. 2-3 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.).
Czy opodatkować użyczenie lokalu od rodziców
Czy powstanie przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń, gdy rodzice użyczyli przedsiębiorcy do nieodpłatnego używania na cele prowadzonej działalności gospodarczej nieruchomość stanowiącą ich własność?
Nie Za przychód z działalności gospodarczej uważa się również wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Jednak zwolniona z podatku jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Oznacza to, że użyczenie od rodziców lokalu nie będzie stanowiło nieodpłatnego świadczenia, które należy opodatkować. Jednocześnie trzeba zauważyć, że możliwość zaliczenia do kosztów wydatków ponoszonych przez przedsiębiorcę, które są związane z używaniem użyczonych nieodpłatnie nieruchomości, należy rozpatrywać w oparciu o ogólną zasadę wynikającą z treści art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl tego przepisu kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.
Na podstawie art. 710-719 kodeksu cywilnego, regulujących prawa i obowiązki stron umowy użyczenia, trzeba wiedzieć, że użytkującego obciążają koszty zwykłego używania rzeczy i utrzymania jej w stanie niepogorszonym. Strony mogą się umówić, że to na użytkującym nieruchomość będzie spoczywał obowiązek regulowania określonych należności, np. opłat za energię elektryczną, wywóz nieczystości, zużycie wody. W takim przypadku użytkujący faktycznie użyczoną nieruchomość przedsiębiorca będzie wliczał te wydatki do kosztów. Za koszty uzyskania przychodów po stronie używającego będą również uznawane drobne remonty czy odnowienie użytkowanej nieruchomości.
Podstawa prawna
■ Art. 14 ust. 2 pkt 8 oraz art. 16 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
■ Art. 710-719 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Czy ustalać wartość darmowych świadczeń
Czy dla prowadzącego działalność gospodarczą udostępniony bezpłatnie lokal od innego przedsiębiorcy stanowi przychód i jak określić wartość pieniężną tego przychodu?
Tak Wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń ustala się w zależności od tego, co stanowi przedmiot takiego świadczenia. Jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia, przychód jest ustalany według cen stosowanych wobec innych odbiorców. Jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu. Jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku, wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń ustala się według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku. W pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
Podstawa prawna
■ Art. 11 ust. 2a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
Czy częściowa zapłata wyklucza nieodpłatność
Czy w przypadku częściowej zapłaty przez pracownika za darmową wycieczkę ufundowaną przez pracodawcę nie trzeba ustalać wartości nieodpłatnych świadczeń?
Nie W takim przypadku ustala się wartość nieodpłatnego świadczenia w stosunku do nieopłaconej części wydatków związanych z ufundowaną wycieczką. W przypadku, gdy świadczenie jest imiennie adresowane do pracownika, w wyniku czego można określić wartość świadczenia przypadającego konkretnemu pracownikowi, darmowe świadczenie będzie zaliczane do przychodów opodatkowanych.
Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń a odpłatnością ponoszoną przez pracownika. Jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione, ustala się wartość nieodpłatnego świadczenia według cen zakupu. Za pracownika w rozumieniu ustawy uważa się osobę pozostającą w stosunku służbowym, stosunku pracy, stosunku pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunku pracy.
Podstawa prawna
■ Art. 11 ust. 2b oraz art. 12 ust. 3-4 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
Przygotował BOGDAN ŚWIĄDER