Co roku w sprawozdaniach finansowych spółdzielni mieszkaniowych pojawiają się nieprawidłowości. Takie informacje coraz częściej docierają do Komisji Nadzoru Audytowego (KNA; organu nadzoru publicznego m.in. nad biegłymi rewidentami).
Pochodzą one od członków spółdzielni i organów Krajowej Izby Biegłych Rewidentów. Problemy dotyczą w szczególności ujmowania funduszy własnych. Dodatkowo okazuje się, że biegli rewidenci badający sprawozdania finansowe spółdzielni mieszkaniowych również nie wskazują na nieprawidłowości w tym zakresie w wydawanych opiniach o tych sprawozdaniach. Stąd też KNA wydała w tej sprawie komunikat (zamieszczony na stronie www.mf.gov.pl), aby przypomnieć audytorom o ich obowiązkach.

Prawidłowe postępowanie

Wskazuje w nim, że przy prezentacji funduszy własnych spółdzielni w ich sprawozdaniach muszą być uwzględnione zasady gospodarki finansowej określone w prawie spółdzielczym i ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych.
DGP poprosiła więc o szczegółowe wyjaśnienia dotyczące tej kwestii. Ministerstwo Finansów w nadesłanym piśmie wskazało, że zgodnie z art. 78 ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 188, poz. 1848 z późn. zm.) – zasadniczymi funduszami własnymi tworzonymi w spółdzielni są fundusz udziałowy i zasobowy. Obok zasadniczych funduszy spółdzielnia ma prawo tworzyć także inne fundusze własne przewidziane w odrębnych przepisach oraz w jej statucie. Do podstawowych funduszy spółdzielni mieszkaniowych, określonych odrębnymi przepisami, zalicza się w szczególności fundusz wkładów mieszkaniowych i fundusz wkładów budowlanych (art. 10 ust. 1 pkt 1 i art. 171-1719 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych. (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 119, poz. 1116 z późn. zm.). Jeżeli zaś chodzi o ujęcie księgowe, trzeba pamiętać, że kapitały (fundusze) własne ujmuje się z podziałem na ich rodzaje i według zasad określonych przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki. Wynika to bezpośrednio z art. 36 ustawy o rachunkowości.

Zapisy księgowe

Resort finansów podkreśla więc, że ewidencję księgową funduszu udziałowego, funduszu wkładów mieszkaniowych i wkładów budowlanych prowadzi się na określonych w planie kont spółdzielni wyodrębnionych w tym celu kontach z uwzględnieniem zwiększeń i zmniejszeń funduszy, a także na kontach analitycznych poszczególnych członków spółdzielni, których wkłady mieszkaniowe bądź budowlane dotyczą. A zgodnie z przepisami, funduszem podstawowym spółdzielni jest fundusz udziałowy, wykazywany w bilansie w wysokości odpowiadającej objętym udziałom członkowskim określonej w statucie spółdzielni. Na fundusz podstawowy – obok funduszu udziałowego – składają się fundusz wkładów budowlanych oraz fundusz wkładów mieszkaniowych, tworzone z wniesionych wkładów na budowę mieszkań odpowiednio na warunkach własnościowego prawa do lokalu bądź lokatorskiego prawa do lokalu.
– Stosownie do art. 50 ustawy o rachunkowości, z uwagi na zasady gospodarki finansowej spółdzielni mieszkaniowych, wskazane jest prezentowanie informacji o omawianych funduszach ze szczegółowością, jaka wynika ze specyfiki tych jednostek – wyjaśnia MF. Przyjmując zatem za podstawę bilans z załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, konieczne jest ujawnianie tych informacji w odrębnych (odpowiednio nazwanych) wierszach poz. A pasywów bilansu – Kapitał (fundusz) własny, przyjmując dla wierszy oznaczonych cyframi rzymskimi i arabskimi następujące nazwy:
– wiersz A. Fundusze własne,
– wiersz A.I. Fundusze podstawowe,
z tego: A.I.1. Fundusz udziałowy,
A.I.2. Fundusz wkładów mieszkaniowych,
A.I.3. Fundusz wkładów budowlanych,
– wiersz A. IV. Fundusz zasobowy.
Ministerstwo tłumaczy więc, że wiersze A. II, III, VI pasywów bilansu na ogół pozostają w spółdzielniach niewypełnione. Również pozostałe elementy sprawozdania finansowego określone w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości wymagają odpowiedniego dostosowania.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 z późn. zm.).
Z uzyskanych informacji wynika, że powszechnie stosowaną w spółdzielczości mieszkaniowej praktyką jest sporządzanie sprawozdania finansowego w oparciu o standardowy zakres informacyjny bilansu w brzmieniu określonym w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości z pominięciem regulacji systemowych odnoszących się do tych jednostek. Spółdzielnie mieszkaniowe w wierszu A.I. pasywów prezentują fundusz udziałowy łącznie z funduszem wkładów budowlanych i wkładów mieszkaniowych w jednej kwocie pod nazwą – fundusz podstawowy. Również kolejne wiersze części A pasywów bilansu nie są właściwie nazwane (fundusz zasobowy prezentowany jest pod nazwą – fundusz zapasowy). Fundusz zasobowy tworzony jest przede wszystkim z wpłat wpisowego przez członków spółdzielni, a także z przeznaczonej na ten fundusz części nadwyżki bilansowej spółdzielni.