Czy zaliczkowy zwrot podatku od towarów i usług, który przysługuje przed dokonaniem sprzedaży opodatkowanej, jest zgodny z przepisami unijnymi?

EKSPERT WYJAŚNIA
PRZEMYSŁAW POLKOWSKI
doradca podatkowy, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
Zaliczkowy zwrot może dotyczyć jedynie zakupu towarów i usług zaliczanych do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Pomimo, że polski ustawodawca wyszczególnił instytucję zaliczkowego zwrotu podatku od towarów i usług, nadając jej charakter szczególnego uprawnienia, należy podkreślić, iż w świetle europejskiego prawa i orzecznictwa nie jest to żaden wyjątkowy przywilej, lecz naturalne uprawnienie każdego podatnika VAT.
Jednym z pierwszoplanowych orzeczeń dotyczących odliczenia i zwrotu podatku jest sprawa C-268/83 (D.A. Rompelman i E.A. Rompelman-Van Deelen). Jej przedmiotem była ocena przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) prawidłowości postępowania holenderskich władz skarbowych, które odmówiły podatnikowi zwrotu podatku naliczonego z tytułu zapłaty zaliczki na poczet dostawy lokalu użytkowego, w którym zamierzano rozpocząć w przyszłości działalność gospodarczą. Trybunał stwierdził, iż odmówienie podatnikowi prawa do natychmiastowego zwrotu podatku i obciążenie go kosztami finansowania zamrożonej kwoty byłoby niedopuszczalne w świetle fundamentalnej zasady neutralności VAT dla podatnika.
Co więcej, przepisy krajowe w zakresie zaliczkowego zwrotu VAT nie tylko nie uposażają podatników w większe przywileje, niż czyni to ustawodawstwo unijne, ale wręcz utrudniają zwrot podatku, nakładając szereg ograniczeń, warunków, a także sankcji.
Zagadnieniu warunków do zwrotu VAT przyglądał się ETS w grupie orzeczeń C-110/98-147/98 (Gabalfrisa i pozostali). Trybunał stwierdził, że: artykuł 17 VI Dyrektywy wyklucza możliwość wprowadzenia przepisów krajowych, które uzależniałyby skorzystanie z prawa do odliczenia VAT zapłaconego przez podatnika tego podatku, przed rozpoczęciem regularnej działalności opodatkowanej, od spełnienia pewnych kryteriów, np. złożenia stosownego wniosku przed powstaniem obowiązku podatkowego lub faktycznego rozpoczęcia działalności opodatkowanej w ciągu jednego roku od złożenia takiego wniosku, jak również przepisów, które przewidywałyby kary za niedopełnienie powyższych wymogów w postaci odebrania prawa do dokonywania odliczeń lub przesunięcia skorzystania z tego prawa do czasu faktycznego rozpoczęcia regularnej działalności opodatkowanej.
Należy też dodać, że polski ustawodawca posunął się zdecydowanie dalej w zabezpieczeniu interesów fiskalnych budżetu. Skarbowi Państwa przysługuje bowiem hipoteka przymusowa z tytułu warunkowych wierzytelności wynikających z wypłacenia zaliczki naliczonego podatku, a w przypadku np. upadłości przedsiębiorcy albo zakończenia działalności - bez względu na okoliczności - podatnik musi zwrócić zaliczki z odsetkami. Analiza powyższych regulacji skłania do wniosku, że często wygenerowanie przez podatnika jakiegokolwiek obrotu może okazać się lepszym sposobem na odzyskanie podatku niż uwikłanie się w zbyt rygorystyczne wymogi zaliczkowego zwrotu. Jednocześnie instytucja przewidziana w art. 93 ustawy o VAT jest kolejnym smutnym przykładem na słabość funkcjonowania aparatu skarbowego i wyposażanie go w zestawy asekuracyjnych przepisów
(EW)
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 93 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).