Dywidenda rzeczowa w ocenie fiskusa i nierzadko sądów stanowi ona opodatkowaną VAT transakcję nieodpłatnej dostawy towaru. Jednocześnie nie wiąże się z nią przychód, a więc i podatek dochodowy – występuje wyłącznie uszczuplenie aktywów.

Dywidenda jest z zasady świadczeniem pieniężnym. Aby ją wypłacić, spółka kapitałowa musi dysponować gotówką. W przypadku jej braku w określonych sytuacjach może rozważać wypłatę dywidendy w formie rzeczowej, np. poprzez przeniesienie własności nieruchomości czy też posiadanych towarów lub produktów. Od dłuższego czasu toczy się jednak pomiędzy organami podatkowymi a sądami administracyjnymi spór o skutki podatkowe takiej transakcji dla spółki. Wynika on z braku jednoznacznych przepisów regulujących tę kwestię.

Opodatkowanie VAT

Pierwsza wątpliwość dotyczy tego, czy wypłata dywidendy stanowi transakcję opodatkowaną VAT. Dywidenda pieniężna nie spełnia definicji dostawy towarów lub świadczenia usług. W związku z tym pozostaje ona poza zakresem opodatkowania VAT. W przypadku dywidendy rzeczowej sytuacja jest odmienna. Następuje bowiem przeniesienie prawa do rozporządzania określonym towarem na rzecz otrzymującego dywidendę. To jest podstawową przesłanką do potraktowania transakcji jako dostawy towaru. Po stronie otrzymującego dywidendę nie występuje jednak świadczenie ekwiwalentne. Dostawa ta ma zatem charakter nieodpłatny.

Zgodnie z ustawą o VAT nieodpłatna dostawa towarów, o ile przy nabyciu przysługiwało dokonującemu dostawy prawo do odliczenia podatku naliczonego, podlega opodatkowaniu VAT na analogicznych zasadach jak odpłatna sprzedaż. Dotyczy to także stawek podatku oraz zasad korzystania ze zwolnień. Biorąc pod uwagę powyższe, można wnioskować, że wypłata dywidendy rzeczowej będzie stanowić opodatkowaną VAT transakcję nieodpłatnej dostawy towaru.

Powyższe stanowisko znajduje odzwierciedlenie w opiniach izb skarbowych wydających interpretacje indywidualne (np. interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 2 sierpnia 2012 r., nr IPTPP4/443-288/12-4/UNR), a także w części orzecznictwa (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 21 czerwca 2012 r., sygn. I SA/Wr 517/12, nieprawomocny). Część składów sędziowskich wyraża jednak inny pogląd. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 25 stycznia 2011 r. (sygn. III SA/Wa 3068/10) stwierdził brak opodatkowania VAT dywidendy rzeczowej, powołując się na to, że przekazanie składnika majątku tytułem wypłaty dywidendy jest jedynie wykonaniem określonej decyzji udziałowców, a nie czynnością dysponowania przez spółkę własnym majątkiem. Moim zdaniem nie ma większych szans na to, aby podejście to zostało zaakceptowane przez fiskusa.

Przychód wypłacającego

Powstaje także pytanie, czy wydanie rzeczy wynikające ze zobowiązania do wypłaty dywidendy generuje u przekazującego przychód opodatkowany podatkiem dochodowym. Dywidenda pieniężna jest dla wypłacającego neutralna podatkowo. Jest bowiem wypłatą dokonywaną z zysku po opodatkowaniu. Nie powstaje żaden przychód, a zatem dywidenda nie jest też kosztem podatkowym.

Jeśli jednak zamiast wypłaty gotówki przekazywany jest składnik majątku, sytuacja się komplikuje. Jeśli wypłacający dywidendę chciałby uzyskać gotówkę, musiałby najpierw spieniężyć składnik majątku (np. sprzedać go). Powstałby zatem przychód. Do wypłaty w formie dywidendy byłaby dostępna kwota pozostała po opodatkowaniu tego przychodu. Jeśli jednak zamiast sprzedaży przedmiot jest bezpośrednio przekazywany udziałowcowi, etap sprzedaży jest pomijany i nie powstaje podatek dochodowy z tego tytułu. Może to stanowić narzędzie do optymalizacji podatkowej, w szczególności w zakresie transakcji przeniesienia własności nieruchomości czy udziałów.

Stanowisko takie jest obecnie niemal jednogłośnie potwierdzane w orzecznictwie sądów administracyjnych. Ich zdaniem wypłata dywidendy rzeczowej nie generuje przychodu, bo w chwili wypłaty dywidendy żadne przysporzenie po stronie wypłacającego nie występuje. Występuje wyłącznie uszczuplenie aktywów, które ma analogiczny charakter jak w przypadku dywidendy pieniężnej. Na stanowisku takim stanął przykładowo NSA w wyrokach z 14 marca 2012 r. (sygn. II FSK 1673/10) i z 12 czerwca 2012 r. (sygn. II FSK 1260/11). W mojej opinii stanowisko takie w świetle obecnego brzmienia przepisów jest uzasadnione. Żaden przepis ustawy nie nakazuje bowiem wprost w takiej sytuacji stosować opodatkowania.

Z podejściem sądów nie godzą się jednak organy podatkowe. W wydawanych interpretacjach w dalszym ciągu uznają, że w momencie przekazania składnika majątku w formie dywidendy powstaje u przekazującego przychód opodatkowany podatkiem dochodowym (np. interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 25 lipca 2012 r., nr IBPBI/2/423-451/12/PC). Jedyne interpretacje pozytywne dotyczą spraw wcześniej rozstrzygniętych pozytywnie przez sądy. Dobrą stroną podejścia fiskusa jest jedynie możliwość rozliczenia w kosztach uzyskania przychodów wydatków na zakup przekazanego towaru czy też niezamortyzowanej wartości początkowej środka trwałego.

Warto także zwrócić uwagę, że obecnie planowane są zmiany do ustaw o podatkach dochodowych, które wprost uregulują, że w przypadku dywidendy rzeczowej po stronie wypłacającego powstanie przychód. Zmiany te najprawdopodobniej wejdą w życie dopiero od 1 stycznia 2014 r. Na zastosowanie ewentualnej optymalizacji podatkowej wynikającej z korzystnego orzecznictwa pozostanie zatem jeszcze trochę czasu.

Michał Wilk, doradca podatkowy, kancelaria KSP Legal & Tax Advice w Katowicach